Көз: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ
94-жол:
 
Тамырлы қабық алдыңғы жағындағы нұрлы қабықтан, кірпікті денеден және өзіндік тамырлы қабықтан тұрады. Торлы [[қабық]] пигментті эпителиймен қапталған, үш қабатта орналасқан нейроциттер қатарынан түзілген [[жүйке ұлпасы]]. Оның бірінші қабатын жарық пен түр-түсті ажырататын фоторецепторлы (таяқша, құтыша) нейроцитгер, екінші қабатын биполярлы (қос өсінділі) нейроциттер, үшінші қабатын мультиполярлы (көп өсінділі) ганглиозды нейроциттер құрайды. Мультиполярлы нейроциттер аксондары '''көз''' алмасы мен аралық миды жалғастырып, көру талдағышының өтгізгіш жолын құрайтын көру жүйкесін (ми жүйкесінің II жұбы) түзеді. Көз алмасының мөлдір сәулесындырғыш ортасын — қасаң қабық, алдыңғы және артқы '''көз''' қуыстарындағы көз сұйықтығы (шылауық) және шыны тәрізді [[дене]] құрайды.<ref>Биоморфология терминдерінің түсіндірме сөздігі/ - Алматы: "Сөздік-Словарь", 2009. ISBN 9965-822-54-9</ref>
==== Көз эволюциясы ====
Көздің дамуы: көз дақтары-көз шұңқыры - көз бокалы — көз қабығы-көз алмасы.
Омыртқасыз жануарларда құрылымы мен көру мүмкіндіктері бойынша әртүрлі — бір клеткалы және көп клеткалы, тура және айналмалы (инвертирленген), паренхимиялық және эпителиалды, қарапайым және күрделі жануарлар кездеседі.
Буынаяқтарда жиі бірнеше қарапайым көз (кейде қарапайым емес қарапайым көз, мысалы, шаян тәрізділер сияқты) немесе күрделі фасеталық көз. Буынаяқтылардың арасында кейбір түрлер бір мезгілде қарапайым және күрделі көздер бар. Мысалы, OS екі күрделі көз және үш қарапайым көз (көз). Скорпиондарда 3-6 жұп көз (1 жұп — бас, немесе медиальды, қалғандары — бүйір). Қалқанның жанында-3. Эволюцияда фасеталық көздер қарапайым көздерді біріктіру арқылы пайда болды. Қарапайым көзге жақын қылыш пен скорпиондардың көзі, шамасы, трилобит тәрізді ата-бабалардың күрделі көзінен олардың элементтерін біріктіру арқылы пайда болған.
Адамның көзі көз алмасынан және оның қабықтары бар көру нервінен тұрады. Адамда және басқа да омыртқаларда екі көз бар.
Бұл орган бір рет пайда болды және әртүрлі жануарлардың әртүрлі құрылымына қарамастан, көздің дамуын басқарудың өте ұқсас генетикалық коды бар. 1994 жылы швейцариялық профессор Вальтер Геринг (нем. Walter Gehring) ген Pax6 ашты (бұл ген мастер-гендерге жатады, яғни басқа Гендердің белсенділігі мен жұмысын басқаратын). Бұл ген Homo Sapiens және басқа да көптеген түрлерде, атап айтқанда жәндіктер бар, бірақ медузада бұл ген жоқ. 2010 жылы в. Геринг бастаған швейцариялық ғалымдар тобы медузадан Cladonema radiatum ген Pax-A түрін тапты. Бұл генді медузадан дрозофил ұшына ауыстырып, оның қызметін басқара отырып, бірнеше типтік емес жерлерде шыбындардың қалыпты көзін өсіре алды.
Генетикалық трансформация әдістерінің көмегімен анықталғандай, тышқанның eyeless дрозофиласы және small eye гендері көздің дамуын бақылайды: генноинженерлік конструкцияны құру кезінде, оның көмегімен шыбынның әр түрлі имагиналды дискілерінде тышқанның генінің экспрессиясы пайда болған кезде, ұшында аяқтарда, қанаттарда және дененің басқа да бөліктерінде эктопиялық фасеталық көздер пайда болды. Жалпы көзді дамытуға бірнеше мың ген тартылған, алайда біреуі-жалғыз "іске қосу гені" (мастер-ген) осы гендік бағдарламаның іске қосылуын жүзеге асырады. Бұл геннің өз функциясын жәндіктер мен омыртқа сияқты алыс топтарда сақтағаны барлық екі жақты симметриялы жануарлардың жалпы көзін көрсетеді.
<ref>https://ru.wikipedia.org/wiki/Глаз</ref>
 
== Дереккөздер ==
<references/>
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Көз» бетінен алынған