Қуыршақтар: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
ш clean up, replaced: Пайдаланған әдебиет → Дереккөздер using AWB |
|||
3-жол:
Жұмсақ заттан жасалған [http://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%8E аю],[http://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%8B%D1%81%D1%8B%D2%9B мысық],[http://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%82 күшік] сияқты ойыншықтар бір жастан асқан баларға дұрыс. Олармен де қуыршақ сияқты ойнайды. 1-3 жасар балаларға ертегілерден естіп, суреттерін көріп, таныс боп немесе өмірде кездестіріп жүрген [http://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D0%B0%D0%BD%D1%83%D0%B0%D1%80 жануарлар] дың резеңкеден не [http://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%BC%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%80 пластмасса] дан жасалған ойыншықтарын берген қолайлы, бұл әрі гигиеналық жағынан да дұрыс деп есептелінеді. Бұлармен балалар серуенге шыққан кезінде де ойнай береді. 5-7 жасар балаларға "[http://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D2%A3 аң] мен [http://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%BB мал]" атаулының үйір-үйір болғаны ("[http://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D0%BE%D0%BE%D0%BF%D0%B0%D1%80%D0%BA зоопарк]" т.б) қызғылықты. Баланың жас үлкейген сайын ойыншықтың нақты бейнеге ұқсас болуын талап етуі күшейе түседі. Үш жасынан бастап балалар қуыршақпен ойнаған кезде ойыншық арбаны,мебельді, ас үй және шай ыдыстарын т.б. қолданады.
Мектеп жасына дейіңгі ересек балалар мен мектеп жасындағы кішкене балалар жұмыс істеп тұрған ойыншықтарды: двигательі бар кір жуатын машина мен шаң сорғышты, ішінде шам жанып тұратын тоңазтқышты, жарық беретін электр лампасын т.б. ұнатады. Бұл жастағы балалар тұрғын үйді бейнелейтін күрке немесе жаппа тігіп,оқушы мен мұғалім болып тақта,парта қойып ойнауға бейім келеді.
=== Қуыршақтардың түрлері ===
Қуыршақтар адамзат ежелгі заманнан бері белгілі. Еуразия аумағында 40 мың жыл бұрын жасалған ұсақ антропоморфты пластика табады. Қуыршақтар бір жағынан тілдік идолдар мен ағаштан жасалған халық мүсініне жақын, ал екінші жағынан — рәсімге қатысушылардың бүркемеленген қатысушыларына жақын. Нақты ұқсастықтар антропоморфты крестпен де байқалады. Қуыршақтың жалпы мағынасында-белгілі бір манипуляцияларға арналған антропоморфты объект. Барлық қуыршақтарды шартты түрде салт-дәстүрден тыс және әдеттен тыс деп бөлуге болады, бірақ бастапқыда қуыршақтар пайда болды және сакральды байланысты болды.
Қуыршақтарды топтастыруға талпыныстар бірнеше рет жасалған, бірақ әр жолы құрушылар қуыршақтың функциясынан жүрді, ал атақты философ және мәдениеттанушы Ю. Лотман оның "мобильділігіне" баруды ұсынды. Ол қуыршақтарды 2 үлкен топқа бөлді ("қуыршақтың мифология бастапқы материалы"):
1а) ойыншықтар-қуыршақтар - сыртқы түріне қарай (биязы емес, матрешкалар, парижанки Брю, фландрлық қуыршақтар, асқабақтан жасалған қуыршақтар-горлянкалар және т. б.), сондай-ақ күрделілік дәрежесіне қарай (Австралия аборигендерінің қуыршағы-бұтағы және қазіргі механикалық қуыршақтар), дәстүрі мен шыққан жері бойынша (қалалық, халықтық, бұта), дайындау материалы бойынша (ағаш, целлулоид, керамика, фарфор, гипс, Мата және т. б.) және қызметі бойынша ажыратылады. (қуыршақ-согремушка, қуыршақ-бала, қуыршақ-жастық және т. б.)
1Б) театр қуыршақтары - егер қуыршақ-ойыншық-жалпы адамның бейнесі болса, театр-актердің моделі, қуыршақ-марионетаға ең жақын
1в) салт қуыршақтар-ең ежелгі қуыршақтар, қуыршақ-ойыншықтардың да, театр қуыршақтарының да көзі болып табылады; өз тарихында салт қуыршақтары жоқ бірде-бір халық жоқ. Олар бойтұмар-сақтардың функцияларын орындады, сондай-ақ балаларға дін мен халықтың мәдениетін беру құралы болды
1г) шерулерге арналған қуыршақтар - бұл процестерге арналған үлкен қуыршақтар (бұрын - діни, содан кейін-саяси), олар да сиқырлы рөл атқарады
1Д) утилитарлық қуыршақтар-бағынышты маңызы бар қуыршақтар, мысалы қуыршақтар, шәйнекке арналған Мыстан кемпір және тұрмыстық мақсаттағы өзге де заттар (қуыршақтар, ұстағыштар, ыдыс-аяқ, қуыстар және т. б., қуыршақтар нысанында жасалған)
2. Қуыршақ-жаттығуларға арналған МОДЕЛЬ немесе қуыршақтар, әдетте статикалық, ауыстырмайтын және ойынға немесе іс-қимылға қатыстырылмаған әшекейлер
2а) интерьерлік-экстерьерлік-пугало, балауыз қуыршағы, салон қуыршағы (авторлық, бірегей, қымбат, 1 орында - эстетикалық мәні, Ресейде 1917 жылдан кейін жоғалып кетті, қазір қайта жанданды)
2б) витринді-манекендер
2В) кәдесыйлар - өндіріс елінің белгісі, жаппай туризм елдерінде таралған, этникалық қуыршақтардан өтті
2г) коллекциялық-бірегей қуыршақтар, бастапқыда жеке коллекцияны толықтыру үшін ойластырылған және орындалған қуыршақтардың ең жас түрі.
2Д) мұражай-мұнда қуыршақтардың кез келген түрлері, оларды жасау мақсатына қарамастан енгізіледі
Соңғы үш ойыншық болды,бірақ пассивті санатқа өтті. Коллекциялар түрлі аспектілерде - қуыршақ шебері (Брю қуыршақтары), өндіріс мектебінде (француз, неміс, ағылшын) құрылады...), типология (манекен, bebe ... ), анатомияда (қаңқада, топсада, жіптерде қуыршақтар ... ) тіпті көз түрлері, бет көрінісі, мимика... Үлкен мұражай жиналыстарын коллекциялау
Дегенмен, күнделікті өмірде олар тұрмыстық қуыршақтар-ойыншықтар немесе кәдесый қуыршақтарының функцияларын орындайды. Сондай-ақ қуыршақтар тұмар ретінде қолданылады. Сауда ісінде-қуыршақтар-манекенов функциясы.
Көне халықтық ойындарда немесе діни жасақтарда қуыршақтар діни қызметтерді атқарады: Рождестволық отрядтарда "ешкі", Масленицаға арналған сабан тұлыптар, Жарық немесе орыс апталарында "жылқы".
Ежелгі славян қуыршақтары сақ болды. Дәстүрлі қуыршақ бастапқыда белгілі бір салт-дәстүрді орындау үшін қызмет етті, күннің символы немесе адам өміріндегі жаңа кезең ретінде өнер көрсетті. Осындай қуыршақтар қыздарға физиологиялық жетілу кезеңінде жүрді. Күлді қуыршақтарды ата-ана ошағының күлінен жасап, қалыңдыққа берді. Қуыршақтың кеудесі ана, көп балалы, құнарлылық белгісі болды. Қуыршақ-куватка да бесіктен сәбидің оберегала баланың злых духов, аурулар. Адам ауырып жатқанда, ол түнде төсекке әдемі қуыршақты қойды. Содан кейін қуыршақты өртеді. Қуыршақты өлгенді табытқа қоюға болады. Қуыршақтар жақын адамдардың бөлінуін жеңілдету үшін қайтыс болған адамның үйінде болуы мүмкін. Спиридон қуыршағын күннің келуі кезінде 24-25 желтоқсан (жаңа стиль бойынша) өртеді. Халық серуендері, аграрлық және басқа да әдет-ғұрыптар үшін қуыршақтар адамдық өсуге жасады. Халық, қуыршақ театры осы жерден бастау алады деп саналады.
<ref> https://ru.wikipedia.org/wiki/Кукла </ref>
==Дереккөздер==
| |||