Өкпе: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

'''Өкпе''' (''Pulmones'', {{lang-la|pulmo}} – өкпе) — адам мен жануарлардың тыныс алу мүшесі. Пішіні жартылай конус тәрізді, оның төменгі жағы немесе негізі ойыстау біткен, кеуде қуысын іш қуысынан бөліп тұратын көк етке кіріп жатады. Жоғарғы жағы сүйір, бұғана сүйегінен 2 – 3 см-дей шығып, мойынның төменгі бөлігіне еніп жатады. Сыртында сірлі қабық – өкпеқап ([[плевра]]) болады. Өкпеге ауатамырлары ([[бронх]]), өкпе артериясы келеді де, одан екі өкпе венасы шығады. Сол жақ өкпе екі бөліктен (жоғарғы, төменгі), ал оң жақ өкпе үш бөліктен (жоғарғы, ортаңғы және төменгі) тұрады. Өкпеішілік ауатамырлар жүйесі тармақты ауатамыр түзеді, бөліктік ауатамырлардың ұшындағы тармақтары ауатамыршаларға (бронхиолаларға) бөлінеді әрі тыныс алу бөлігіне өтеді. Ауатамыршалары көпіршікті жолдар түзеді онымен қоса оның ішінде өте көп майда көпіршіктер ([[альвеол]]дар) болады. Ересек адамның екі өкпесіне 700 млн-нан астам көпіршіктер сияды. Жан-жағын қантамырлар капиллярлары қоршаған көпіршектерде газ алмасу жүреді. Өкпеде жұтқан ауа қанға өтеді, [[көмір қышқыл газы]] қаннан ауаға шығады. Адамның жалпы орташа өкпе сыйымдылығы – 2680'120. Өкпе дене температурасының тұрақтылығын сақтауға, [[қан ұюы]], [[ақуыз]], май және [[көміртек]] алмасу процестеріне қатысады.<ref>Бес жүз бес сөз.— Алматы: Рауан, 1994 жыл. ISBN 5-625-02459-6</ref> Көп кездесетін өкпе аурулары: ''[[өкпе қабынуы]], [[өкпе қатерлі ісігі]], [[туберкулез]]'', т.б.

Өкпе омыртқалалардың эволюциялық даму барысында [[девон кезеңі]]нде тіршілік еткен сауытты және саусаққанатты балықтарда, ал [[палеозой]]да – қостынысты балықтарда пайда болды. Кейбір құйрықты қосмекенділерде (мысалы, өкпесіз саламандрда) өкпе болмайды. Қазіргі кезде тіршілік ететін қостыныстыларда, [[қосмекенділер]]де, кейбір бауырымен [[жорғалаушылар]]да ([[гаттерия]], [[жармасқы]]) газ алмасу жүретін бір бөлікті өкпенің үстіңгі беті дәнекерұлпалы-бұлшықетті перде бөлетін ұяшықтар немесе көпіршік түзілістер есебінен ұлғаяды. [[Кесіртке]]лер мен [[жылан]]дарда перделер күрделіленіп ұзарады. [[Тасбақа]], келестерде, негізінен қолтырауындарда күрделіленген перделер көп бөлікті өкпе түзеді. Құстардың өкпесі тығыз, оны ауамен ауа қапшықтар жүйесі толтырады. [[Сүтқоректілер]]дің өкпесі кеуекті, майысқақ, сондықтан да оның көлемінің ұлғаюы өкпе ішіндегі шеміршекті қаңқа мен тегіс бұлшық еттің дамуына байланысты.<ref name="source1">"Қазақ Энциклопедиясы"</ref>

 

==Өкпедегі газ алмасу==