Қоқан хандығы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
«File:Bandera_de_Kokand.svg» деген «File:Flag_of_the_Turkestan_(Kokand)_Autonomy.svg» дегенмен алмастырылды.
Өңдеу түйіні жоқ
33-жол:
}}
'''Қоқан хандығы''' (1710 – 1876) – [[Ферғана аңғары|Ферғана]] жазығында 18 – 19 ғасырларда болған мемлекет. Астанасы – [[Қоқан қаласы]].
== Тарихы ==
 
Қоқан хандары өздерін [[Шыңғыс хан]]ның ұрпағымыз деп санаған. Негізінде олар минг (мың) тайпасының өкілдері болатын. Қоқан хандары әулетінің негізін салушы Шахрух би алғаш [[1710]] жылы шамасында Қоқан территориясында [[Бұхар хандығы]]нан тәуелсіз кішігірім иелік құрды. Оның немересі [[Ирдан би]] (1774 жылы өлген) тұсында жүргізілген соғыстардың нәтижесінде Қоқан хандығының құрамына [[Әндіжан]], [[Наманган]], [[Маргелан]] иеліктері қосылды. [[1758]] жылы Бұхар хандығы оны мүлде дербес мемлекет деп қарады. 19 ғасырдың 1-жартысындағы билеушісі [[Әлім хан]] (1800 – 1809), [[Омар хан]] (1809 – 1822) және [[Мұхаммед Әлі]] (Мәделі, [[1822 – 1842]]) тұсында Қоқан хандығы дәуірлеп тұрды, саяси жағынан нығайып, территориясы ұлғайды. [[Ташкент]], [[Худжанд|Ходжент]], [[Қараегін|Қаратегін]], [[Дарбаза]], [[Куляб]], [[Алай]]ды өзіне қаратып алды. 1808 – 1815 жылдары Қоқан хандығы жойқын ұрыстардың нәтижесінде [[Абылай хан]] тұқымының қарамағындағы [[Шымкент]], Түркістан қалаларын жаулап алды. Түркістан қаласын жаулап алуы Қоқан хандығы мен Бұхара әмірі арасындағы қарым-қатынасты одан әрі ушықтыра түсті. [[Түркістан]]нан қашқан Тоқай төре Бұхара әміріне барып паналады. 19 ғасырдың 20-жылдары қоқандықтар Ұлы, Орта және Кіші жүз қазақтары қоныстанған Арал тенізінен Шу, Іле өзендеріне дейінгі аралықты жаулап алды. Соның нәтижесінде Қоқан хандығы ның шекарасы батыста [[Хиуа]], [[Бұхар]] хандықтарымен, шығысында Шығыс Түркістанмен, оңтүстікте Қаратегін, Дарбаза және Кулябпен шектесіп жатты, солтүстікнде Шудың орта ағысын бойлай отырып Балқашқа дейін жетті. Қоқан хандығы билеушілері Сырдария бойында Дінқорған, Қошқорған, Жаңақорған, Күмісқорған, Шымқорған, Жүлек, Шудың бойында [[Тоқмақ]], [[Бішкек|Пішпек]], [[Меркі]], [[Сарысуда]] [[Қаражар]], [[Төртқұман]], [[Ұлытау]] бекіністерін [[Қорағаты]] өз. бойында [[Иткешу]] бекінісін салдырды. [[1826]] жылы [[Тараз|Әулиеата]] бекінісінің негізі қаланды. Қоқан бекіністері төңірегінде көшіп-қонып жүрген қазақ қауымдары жылына түндік басы 6 қой, 24 қап көмір, 4 өгіз арба сексеуіл, 100 бау қамыс тапсыруға міндетті болды. Ал егіншілер егіс өнімінің үштен бірін Қоқан хандығы қазынасына төлеуге тиісті еді. Оның үстіне соғыс кезінде қару ұстауға жарайтын әрбір қазақ Қоқан бектерінің қол астында әскери қызмет атқаратын. Осындай езгіге қарсы қазақ халқы талай рет бас көтерді ([[1821]], [[1858]]). Бұл қозғалыстар жақсы ұйымдастырылмай жеңіліске ұшырады. Қоқан хандығы нда халықтың негізгі кәсібі егіншілік болды. Басты дақылдары мақта және күріш екті. Хандықтағы Қоқан, Әндіжан, Маргелан секілді ірі қалаларында жібек және мата шығаратын ұсақ кәсіпшіліктер едәуір дамыған болатын. Олардың беретін өнімдері елдің өз ішінде ғана сауда-саттыққа түсіп қоймай, басқа жақтарға да шығарылатын. Сонымен қатар Ферғана жазығын суландыру жүйелерін салу да кеңінен дамытылды.