Уикипедия

Мәртөк ауданы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Тарихын шолу
← Ескірек өңдемеЖаңарақ өңдеме →
Content deleted Content added
VisualWikitext
«Martuk1.gif» дегенді аластады, бұны Ортаққордың қатысушысы Christian Ferrer жойған, себебі: per [[:c:Commons:Deletion requests/Files uploaded by Nurgeldi Amangeldiul
Өңдеу түйіні жоқ
1-жол:
{{Әкімшілік бірлік-Қазақстан ауданы
|Атауы ауданның атауы = Мартөк ауданы
|Елтаңбаелтаңба = =
|Ту ту =
|елтаңба сипаттамасы =
|Елтаңбаның ені =
|Тудың ені ту сипаттамасы =
|lat_dir = N |lat_deg = 50 |lat_min = 46 |lat_sec = 12
|Елтаңбаның аты =
|lon_dir = E |lon_deg = 56 |lon_min = 30 |lon_sec = 36
|Тудың аты = ▼
|Статусыоблысы = Ақтөбе = Ауданоблысы
|Кіреді аудан орталығы = [[Ақтөбе облысыМәртөк]]
|ауылдық округтер саны =13
|Енеді =
|кенттік әкімдіктер саны =
|Орталығы = [[Мәртөк]] аулы
|қалалық әкімдіктер саны =
|Ірі қаласы =
|Ірі қалалары ауылдар саны = 33
|Құрылды қалалар саны =
|Әкімі әкімі =
|әкімдіктің мекенжайы =
|Тұрғыны = 31 098
|құрылған уақыты = 1935
|Санақ жылы = 2014
|Пайызыжер аумағы = 6,6 = мың
|Халықжер саныаумағы бойынша орны =
|тұрғыны = 29980<ref>[http://www.akmola.stat.kz/dinamika/dinamikadem.htm Ақмола облысының Статистика департаменті. 01.07.2019]</ref>
|Тығыздығы = 4,7
|Тығыздығыхалық саны бойынша орны =
|Ұлттық құрамысанақ жылы = 2019
|Жер аумағы тығыздығы = 64,5 600
|Жер аумағытығыздығы бойынша орны = ▼
|Жер аумағының пайызы =
|ұлттық құрамы = {{nobr|[[қазақтар]] (62,72%)}}, {{nobr|[[орыстар]] (17,67%)}}, {{nobr|[[украиндар]] (12,15%)}}, {{nobr|[[немістер]] (2,78%)}}, {{nobr|[[беларустар]] (0,37%)}}, {{nobr|[[татарлар]] (1,76%)}}, {{nobr|басқалары (2,55%)}}<ref>[http://www.stat.kz/publishing/DocLib4/2010/%D0%94%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%8F/Bull_Hsany2010.rar Қазақстан Республикасының Статистика агенттігі. Қазақстан Республикасы тұрғындарының облыстар, қалалар мен аудандар, жынысы мен жас ерекшелігі топтары, этностық бөлігі бойынша 2019 жылдың басындағы саны]</ref><ref name="пер.2019">[http://pop-stat.mashke.org/kazakhstan-ethnic2010.htm 2009 жылғы санақ бойынша Қазақстан тұрғындарының ұлттық құрамы]</ref>
▲ |Жер аумағы бойынша орны =
|Телефонтелефон коды = ▼
|Максималды биіктігі =
|Пошта индекстеріпошта индексі = 030600-030616<ref name="kazindex.ru">[http://kazindex.ru/02/17.html Қазақстан почталық индекстері]</ref>▼
|Орташа биіктігі =
▲ |Тудың атысайты =
|Минималды биіктігі =
|Карта карта = Martuk District Kazakhstan.png
|Әкімшілікәкімшілік бірліктің картасы = = Martuk District Kazakhstan.png▼
|Карта ені =
|ортаққордағы санаты =
▲ |Әкімшілік бірліктің картасы =
|Әкімшілік бірлік картасының ені =
▲ |Телефон коды =
▲ |Пошта индекстері = 030600-030616<ref name="kazindex.ru">[http://kazindex.ru/02/17.html Қазақстан почталық индекстері]</ref>
|Интернет-үйшігі =
|Автомобиль коды = 04, D,
|Сайты =
|Commons санаты =
}}
'''Мәртөк ауданы''' — [[Ақтөбе облысы]]ның солтүстігіндегі әкімшілік-аумақтық бөлік. Орталығы — [[Мартөк|Мәртөк ауылы]] ауылы.▼
 
== Географиялық орны, жер бедері мен климаты ==
▲'''Мәртөк ауданы''' — [[Ақтөбе облысы]]ның солтүстігіндегі әкімшілік-аумақтық бөлік. Орталығы — [[Мартөк|Мәртөк ауылы]].
Мәртөк ауданы солтүстігінде [[Ресей Федерациясы]]ның [[Орынбор облысы]]мен, оңтүстік-батысында [[Қобда ауданы|Қобда]], оңтүстігінде [[Алға ауданы|Алға]] ауданы мен [[Ақтөбе қалалық әкімдігі|Ақтөбе]] қаласының әкімшілік аумағы, шығысында [[Қарғалы ауданы|Қарғалы]]мен ауданымен шектеседі. Аудан солтүстіктен оңтүстікке 110 шақырымға созылса, бұл көрсеткіш шығыстан батысқа 147 шақырым құрайды. Аудан жері негізінен жазық, солтүстігі сәл қыратты келеді. Ең биік жері ауданның солтүстік-шығысында (414 м). Климаты айқын континенттік, қысы — суық, жазы — ыстық. Ауаның жылдық орташа температурасы қаңтарда –15 — 17С, шілдеде 21 — 23С. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері 220 — 250 мм.▼
 
=== Халқы === ▼
▲Мәртөк ауданы солтүстігінде [[Ресей Федерациясы]]ның [[Орынбор облысы]]мен, оңтүстік-батысында [[Қобда ауданы|Қобда]], оңтүстігінде [[Алға ауданы]] мен Ақтөбе қаласының әкімшілік аумағы, шығысында [[Қарғалы ауданы]]мен шектеседі. Аудан солтүстіктен оңтүстікке 110 шақырымға созылса, бұл көрсеткіш шығыстан батысқа 147 шақырым құрайды.
Халық саны 29980 адам ([[2019 жыл|2019]]). Ұлттық құрамы: [[қазақтар]] (62,72%), [[орыстар]] (17,67%), [[украиндар]] (12,15%), [[немістер]] (2,78%), [[беларустар]] (0,37%), [[татарлар]] (1,76%), басқалары (2,55%). Халықтың орташа тығыздығы 1 км²-ге 4,5 адамнан келеді.
 
'''1935 ж.''' құрылған. Жер аумағы ''6,6 мың км²''.
 
▲=== Халқы ===
Халық саны ''31,0 мың адам'' ('''2014'''),30,9 мың адам (2001). Аудан халқы көп ұлтты, басым бөлігін [[қазақтар]] құрайды (61,9%). Қалғаны орыс 17,8%, украин 13%, неміс 2,8%, татар 1,8%, белорус 0,4%. Халықтың орташа тығыздығы ''1 км²-ге 4,5 адамнан'' келеді.
 
== Әкімшілік бөлінісі ==
Аудандағы 3433 елді мекен 13 [[ауылдық округ]]кеокругке біріктірілген. Олар: Аққұдық, Байторысай, Байнассай, Жайсаң, Қаратоғай, Қарашай, Құрмансай, Қызылжар, Мәртөк, Тәңірберген, Родников, Хазірет, Хлебодар.
* [[Аққұдық ауылдық округі (Мартөк ауданы)|Аққұдық ауылдық округі]]
<ref>http://martuk.aktobe.gov.kz/kk/node/827</ref>
* [[Байнассай ауылдық округі]]
* [[Байтурасай ауылдық округі]]
* [[Жайсаң ауылдық округі]]
* [[Карачаев ауылдық округі]]
* [[Қазірет ауылдық округі]]
* [[Қаратоғай ауылдық округі]]
* [[Қызылжар ауылдық округі (Мартөк ауданы)|Қызылжар ауылдық округі]]
* [[Құрмансай ауылдық округі]]
* [[Мәртөк ауылдық округі]]
* [[Родников ауылдық округі (Ақтөбе облысы)|Родников ауылдық округі]]
* [[Сарыжар ауылдық округі]]
* [[Тәңірберген ауылдық округі]]
 
=== Өзен-сулары ===▼
=== Жер бедері ===
Ауданның оңтүстік-батыс жерімен [[Елек]] өзені және оның салалары [[Ақсу өзені (Ақтөбе облысы)|Ақсу]], [[Жамансу]], Тәңірберген (Танаберген) ағып өтеді. Шығысын бойлай [[Жайық өзені]]нің өзенінің саласы [[Қиялыбөрте|Қиялы Бөрте]] өзені ағады. Бірнеше ұсақ көлдер бар.▼
Аудан жері негізінен жазық, солтүстігі сәл қыратты келеді. Ең биік жері ауданның солтүстік-шығысында (''414 м'').
 
== Топырағы, өсімдігі мен жануарлар дүниесі ==
=== Климаты ===
АудандаАудан аумағында құрғақ дала белдеміне тән топырақ жамылғысы қалыптасқан. Тың және тыңайған жерлерді игеру барысында жерінің көбі жыртылған. Өсімдіктің 300-ден аса өсімдік түрі бар, оның ішінде [[боз]], [[бетеге]], [[қара жусан]], [[ши]], [[қамыс]], [[құрақ]], [[бұталы өсімдіктер]] өседі. ЖануарларынанЖануарлардан [[қасқыр]], [[түлкі]], [[қарсақ]], [[суыр]], [[борсық]], [[сарышұнақ]], [[аламан тышқаны]] және [[бауырымен жорғалаушылар]], т.б. мекендейді. 160-қа жуық құс түрі ұялап, 27-ісі жыл бойы қалады.▼
'''Климаты айқын континенттік''', қысы — суық, жазы — ыстық. Ауаның жылдық орташа температурасы қаңтарда ''–15 — 17С'', шілдеде ''21 — 23С.'' Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері ''220 — 250 мм''.
 
== Шаруашылығы, инфрақұрылымы ==▼
▲=== Өзен-сулары ===
Ауданда '''1996 жылға дейін''' [[астық өндіру]], оған қосымша [[сүтті-етті мал]], [[көкөніс]], [[картоп]] өсіруге маманданған ''13 ұжымшар, 4 кеңшар, 1 мал бордақылау бірлестігі'' болған. '''1996 жылдан''' АҚ-дар, ӨК және шаруа қожалықтары құрылды. Аудандағы ауыл шаруашылығына жарамды жердің аумағы ''480 мың га,'' оның ішінде жыртылған жері ''188,2 мың га,'' шабындығы ''11,0 мың га,'' жайылымы '' 265,2 мың га,'' орманы ''5,6 мың га.'' ('''2000'''). М.Мал а-дашаруашылығында '''2000 ж.'''''жылы 35,1 мың'' [[сиыр]], '''14,4 мың''' [[қой]] мен [[ешкі]], ''10,2 мың'' [[шошқа]], ''1,5 мың'' [[жылқы]] болды. Жалпы білім беретін'' 31 орта мектеп, 1 кәсіптік-тех. мектеп, мәдениет үйі, 16 клуб'' бар. Денсаулық сақтау саласында ауданы аурухана мен емхана, ''12 фельдшерлік-акушерлік пункт, 4 отбасылық-дәрігерлік амбулатория'' жұмыс істейді. Аудан жерімен [[Орынбор]] — [[Ташкент]] т. ж., [[Ақтөбе]] — [[Мәртөк]], [[Ойыл (ауыл)|Ойыл]] — Мәртөк автомобиль жолдары өтеді.<ref>«Қазақстан»: ''ҚҰлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Ахметов''Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VI том</ref>▼
▲Ауданның оңтүстік-батыс жерімен [[Елек]] өзені және оның салалары [[Ақсу]], [[Жамансу]], Тәңірберген (Танаберген) ағып өтеді. Шығысын бойлай [[Жайық өзені]]нің саласы [[Қиялы Бөрте]] өзені ағады. Бірнеше ұсақ көлдер бар.
 
=== Топырағы ===
Аудан аумағында құрғақ дала белдеміне тән топырақ жамылғысы қалыптасқан.
Тың және тыңайған жерлерді игеру барысында жерінің көбі жыртылған.
 
=== Өсімдіктері мен жануарлары ===
▲Ауданда 300-ден аса өсімдік түрі бар, оның ішінде [[боз]], [[бетеге]], [[қара жусан]], [[ши]], [[қамыс]], [[құрақ]], [[бұталы өсімдіктер]] өседі. Жануарларынан [[қасқыр]], [[түлкі]], [[қарсақ]], [[суыр]], [[борсық]], [[сарышұнақ]], [[аламан тышқаны]] және [[бауырымен жорғалаушылар]], т.б. мекендейді. 160-қа жуық құс түрі ұялап, 27-ісі жыл бойы қалады.
 
▲== Шаруашылығы ==
▲Ауданда '''1996 жылға дейін''' [[астық өндіру]], оған қосымша [[сүтті-етті мал]], [[көкөніс]], [[картоп]] өсіруге маманданған ''13 ұжымшар, 4 кеңшар, 1 мал бордақылау бірлестігі'' болған. '''1996 жылдан''' АҚ-дар, ӨК және шаруа қожалықтары құрылды. Аудандағы ауыл шаруашылығына жарамды жердің аумағы ''480 мың га,'' оның ішінде жыртылған жері ''188,2 мың га,'' шабындығы ''11,0 мың га,'' жайылымы ''265,2 мың га,'' орманы ''5,6 мың га.'' ('''2000'''). М. а-да '''2000 ж.''''' 35,1 мың'' [[сиыр]], '''14,4 мың''' [[қой]] мен [[ешкі]], ''10,2 мың'' [[шошқа]], ''1,5 мың'' [[жылқы]] болды. Жалпы білім беретін'' 31 орта мектеп, 1 кәсіптік-тех. мектеп, мәдениет үйі, 16 клуб'' бар. Денсаулық сақтау саласында ауданы аурухана мен емхана, ''12 фельдшерлік-акушерлік пункт, 4 отбасылық-дәрігерлік амбулатория'' жұмыс істейді. Аудан жерімен [[Орынбор]] — [[Ташкент]] т. ж., [[Ақтөбе]] — [[Мәртөк]], [[Ойыл (ауыл)|Ойыл]] — Мәртөк автомобиль жолдары өтеді. ''Қ. Ахметов''
<ref name="test">Қазақ Энциклопедиясы</ref>
 
== Дереккөздер ==
«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VI том
== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
 
{{wikify}}
{{Ақтөбе облысы}}
{{Мартөк ауданы елді мекендері}}
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Мәртөк_ауданы» бетінен алынған