Жоңғар хандығы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
+ 9 санат (HotCat құралының көмегімен)
150-жол:
==Жоңғар Хандығынның талқандалуы==
Әскерді басқаруда бұрынғы Шыңғыс хан империясында қалыптасқан жүйе сақталып, өте қатаң тәртіп енгізілді. Сыртқы саясатта Шығыс Моңғолия тайпаларымен және Цин империясымен әр кез соғыстар жүргізіп отырды. Бұл саясат хандық жойылғанға дейін тоқталған жоқ. [[Ресей]] мен Жоңғар Хандығының арасында өзара елшілік қарым-қатынас орнады. Жоңғарлардың Кузнецк уезінен қару-жарақтар сатып алып тұрғаны туралы деректер бар. Жоңғар Хандығының Ресей империясына бодан болу туралы ұсыныс жасаған кезі де болған. Ресейден Жоңғар Хандығына тұтқынға түскендер онда маңызды рөл атқарған. Тұтқынға түскен швед офицері Ренат 18 ғасырдың 1-ширегінде Жоңғар Хандығының қарулы күштерін жарақтандыруға елеулі үлес қосқан. Жоңғар Хандығы [[Шығыс Түркістан]] халықтарына басқыншылық жорықтар жасап, оларға билік жүргізді. Басқа да тәуелді халықтарға қатаң тәртіп орнатты. Жоңғар Хандығы мен Қазақ хандығының арақатынасы өте шиеленісті болды. 16 ғасырдың 30-жылдарынан бастап Жоңғар Хандығы Қазақ мемлекетіне қарсы басқыншылық саясат ұстанды. Қазақ халқы [[Ойраттар|ойрат]]-жоңғар шапқыншылығына қарсы екі жүз жылға жуық уақыт бойы ерлікпен күрес жүргізді (қ. Жоңғар шапқыншылығы). Қалдан Серен қайтыс болғаннан кейін Жоңғар Хандығында тақ үшін талас-тартыс басталды. Осы жағдайды пайдаланған [[Цин империясы]] 1755, 1756, 1757 жылдары бірнеше дүркін шабуылдар жасап, Жоңғар Хандығын талқандады. Цин империясы басқыншыларына қарсы [[Әмірсана]] бастаған көтеріліс жеңіліске ұшырады. Цин әскерлері көтерілісшілерді аяусыз басып-жаншыды. Жоңғарлар қатты қырғынға ұшырап, нәтижесінде Жоңғар Хандығы жойылып кетті.<ref>Қазақ энциклопедиясы, 4 том;</ref>
 
==Жоңғар хандығының билеушілері==
 
Жоңғар мемлекетін билеген чорос тайпасының өкілдері:
 
* Эрдени Батур (1634-1638). 1638 жылдан 1660 жылға дейін Эрдени Батур хунтайджи (қонтайшы) ретінде белгілі.
* Хотогчиннің ұлы Сенге (Сэцэн қонтайшы). 1660-1671 жылдары билік құрған.
* Хотогчиннің ұлы Галдан (1645 жылы туған). 1671-1679 жылдары Галдан қонтайшы, ал 1679-1697 жылдары Галдан Бошақты хан.
* Сенгенің ұлы Цеван Рабдан (1663 жылы туған). Эрдени Дзорикту-қонтайшы (1697-1727) ретінде белгілі.
* Цэван Рабданның ұлы Қалдан Серен. 1727-1745 жылдары билік құрған.
* Қалдан Сереннің ұлы Цэван Доржи (1732 жылы туған). 1746-1749 жылдары билік құрған.
* Қалдан Сереннің ұлы Лама Доржи (1749-1753).
* Намжил-Дачидің ұлы Дабачи (1753-1755)ю
 
== Дереккөздер ==