Тәңіршілдік: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ |
|||
2-жол:
'''Тәңіршілдік''' (немесе Тенгризм, Тенгрианизм) — дәстүрлі түркілік дүниетаным бастауындағы монотеистік еркін ілімдік<ref>Тәңіршілдіктің Құдайдан келді дейтін кітабы, не пайғамбары, не нақты діни рәсім формасы жоқ, ол сенушінің өз логикасы бойынша киелі бір құдіретті бар деп есептеуіне және соны медет етуіне негізделген еркін сенім болып, ол көбіне философия, ғылым, дербес сыни ойлауға сай ілімдік мазмұнда көрініс табады.</ref> сенім үлгісі болып, оны ежелгі заманда және [[орта ғасыр]]да [[еуразия]] даласындағы [[көшпелілер]], және кейбір осызамандық тұлғалар мен халықтар ұстанады. Тәңіршілдік сенімі көне түркі халықтарының, моңғолдардың, Болғарлардың, Ғұндардың, маньчжур және мадяр халықтарының ұлттық мәдениеті мен болмысына ықпал еткен тарихи сенімі болды, [[Көктүрік|Көктүрік қағанаты]], [[Батыс түрік қағанаты]], [[Шығыс Түрік қағанаты]], Дунай және Еділ Болғарлары, [[Моңғол империясы]], [[Хазария|Шығыс Түркия (Хазария]]) қатарлылардың мемлекеттік діні болды. ХІХғ Түркілер туындысы «[[Ырық бітік]]» кітабында Тәңірі - Түрік Тәңірісі (Түріктер ҚҰдайы) ретінде аталған. Көптеген ғалымдардың пікірінше, империялық деңгейде Тәңіршілдік әсіресе ХІІ - ХІІІ ғасырларда монотеистік дін ретінде ұстанылған; қазіргі Тәңіршілдердің көбі оны монотеистік деп санайды.
Аббас халифаты ның елшісі Ибн Фадлан Хғ басында [[оғыздар]]ға жасаған саяхатында “түріктердің қиын-қыстау кезеңде "Бір Тәңірі" деп, басын көкке қаратып мінажат ететінін” айтқан. Әр түрлі дін адамдарын пікірталасқа шақырған [[Мөңке хан]]ның: "…Біз тек қана Бір тәңірге құлшылық етеміз" деген ұстанымын еуропалық миссионер-саяхатшылар [[Марко Поло]], [[Джованни Плано Карпини]], [[Вильгельм Рубрук]] мәлімдеген. «[[Тәңір]]» ұғымы [[Шумер]] [[Шумер жазуы|сына жазу]]ларында, [[ғұндар]]да “Зингир” (қазақта “зеңгір” сөзі бар) түрінде кездеседі.
Тәңіршілдік сенімі бойынша, Тәңірі – дүниенің құдіретті киесі әрі иесі. Ұлы Тәңірдің “Көк, Ұлы, Нұр”, т.б. сипаттары биіктікті білдіреді. Сипаты жағынан Тәңірі ешнәрсеге ұқсамайды. Тәңіршілдік сенімінде соғыста жеңіс сыйлайтын да, билік иесіне билікті ұсынатын да, халықтың ниетіне қарай билеушіні таңдайтын да – Тәңірі. Дәстүрлі түркілік дүниетаным бойынша күйзеліске түсу халықтың рухани азғындағаны үшін Тәңірдің оларға жіберген жазасы болып саналады<ref>«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VIII том</ref>.
▲Тәңіршілдік сенімі бойынша, Тәңірі – дүниенің құдіретті киесі әрі иесі. Ұлы Тәңірдің “Көк, Ұлы, Нұр”, т.б. сипаттары биіктікті білдіреді. Сипаты жағынан Тәңірі ешнәрсеге ұқсамайды. Тәңіршілдік сенімінде соғыста жеңіс сыйлайтын да, билік иесіне билікті ұсынатын да, халықтың ниетіне қарай билеушіні таңдайтын да – Тәңірі. Дәстүрлі түркілік дүниетаным бойынша күйзеліске түсу халықтың рухани азғындағаны үшін Тәңірдің оларға жіберген жазасы болып саналады<ref>«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VIII том</ref>.
==Галлерия==
<gallery mode="packed" heights="180">
| |||