Струна теориясы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
шӨңдеу түйіні жоқ |
|||
2-жол:
'''Желі теориясы''' ({{lang-en|string theory}}, кейде Струн теориясы, Жол теориясы, Ішек теориясы деп те аталуы мүмкін) — [[теориялық физика]]ның даму үстіндегі жаңа бір теориясы болып, [[Квант физикасы]] мен [[Жалпы салыстырмалылық теория]]сын өзара біріктіретін теория. Бұл теория бойынша [[Қарапайым бөлшектер|бөлшектер]] [[физика]]сындағы нүкте тәрізді бөлшектер "[[Желі (физика)|Желі]]" деп аталатын бір өлшемді шындықтармен алмастырылады. Желі теориясы ғарыштағы барлық [[электрон]]дар, [[кварк]]тар және [[нейтрина]]лар секілді микробөлшектер осы бір өлшемді «энергетикалық желіден» тұрады деп түсіндіеді; басқаша айтқанда, бұл теория бойынша "желілердегі" ұқсамаған діріл режимдері табиғаттың әртүрлі негізгі бөлшектеріне сай келеді деп есептейді. Сөйтіп желі теориясы осы желілердің кеңістіктегі таралуы мен өзара әсер етуін түсіндіреді. Желі теориясы әдетте [[Кванттық айналым гравитациясы]] теориясына қарама-қайшы болып келеді.
Желі көлемінен артып кеткен аралықта, бір желі бейне бір қарапайым бөлшек құсап көрінеді, оның массасын, зарядын және басқа қасиеттерін желінің тербеліс күйі белгілейді. Желі теориясында желінің көптеген тербелмелі күйлерінің бірі [[гравитаон]]ға, яғни [[гравитация]]лық күш туғызатын кванттық механикалық бөлшекке сәйкес келеді. Демек, желі теориясы дегеніміз бір [[кванттық гравитация
[[Сурет:String theory.svg|thumb|right|250px|Заттың ұлғайған әртүрлі сатылары және кішірейіп Желі сатысында аяқталуы: 1. Материя 2. Молекулярлық құрылым (атомдар) 3. Атомдар (протондар, нейтрондар, электрондар) 4. Электроника 5. Куарк 6. Желі]]
Ертеректегі бөлшек теориясы барлық [[материя]]ны нөлдік өлшемдегі нүктелік бөлшектерден тұрады деп есептеді. Бұл физикалық модель көптеген физикалық құбылыстар мен мәселелерді сәтті түсіндіріп, дұрыс болжай білді және кең таралды. Бірақ бұл теория негізделген "бөлшектер моделі" түсініксіз кейбір мәселелерге дөп келді. Салыстыра айтсақ, желі теориясы "толқын моделіне" негізделген болып, алдыңғысы жолыққан мәселеден айналып өте алады. Тұңғиық желі теориясы тек желі пішінді заттарды ғана түсіндірмейді, ол нүкте пішінді заттарды, үлпілдек пішінді заттарды, жоғары өлшемді кеңістікті, тіпті [[параллель жаһандар]]ды да түсіндіре алады. Әрине, желі теориясы әлікүнге [[эксперимент]] арқылы тексерілетін дәл болжам жасай алған жоқ. Түсіндіру мүмкіндігінің кеңдігіне қарамастан, әлі де [[теория]]лық деңгейде қалып отыр.
| |||