Эпителий: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ |
|||
10-жол:
Заварзиннің айтуы бойынша ұлпалар [[эволюция]] процесінде ағзаға бағынады.
== Эпителий ұлпасына жалпы
Эпителий ұлпасы өзінің атауын гректің екі сөзінен ''«эпи»-үсті және «телий»''-еміздікше деген ұғымдардан тұрады. Дәнекер ұлпалар еміздікшелерінің үстінде орналасқан ұлпаны эпителий деп атап, Бұл терминді алғаш рет Рюйеш қолданған.
Эпителий ұлпасы (epithelium), дененің сыртқы бетін, куыс органдардың ішкі бетін (ішектің, асқазанның, қуықтың) және ағзаның секрет бездерін алып жатады.<br>
Эпителий-шекаралық ұлпа, өйткені ол ішкі ортамен сыртқы ортаның аралығында жатады. Эпителий арқылы [[организм]] мен сыртқы ортаның арасында зат алмасу жүреді.<br>
Ішек эпителийі арқылы қоректік заттар, [[ақуыз]], [[майлар]], [[углеводтар]] қан мен [[лимфа]]ға беріледі, олар арқылы ағзаға таралады, қоректік заттар энергия көзі болып табылады. Көп уақытта ағзадан сыртқы ортаға әртүрлі продуктылар (заттар) сыртқа шығарылып отырады. Мысалы: көміртегі-өкпеден сыртқа шығады, несеп, несепқышқылы бүйрек арқылы сыртқа шығады. Эпителий шекарада түрғандықтан қорғаныш қызметін атқарады. Ол ағнаны химиялық, механикалық және басқа да әрекеттерден сақтап тұрады, [[микроб]],
улы заттарды өткізбейді.<br>
Секрет шығаратын бездердің эпителий ұлпасы маңызды қызмет атқарады, өйткені олар секрет шығарып отырады, ол секрет бүкіл ағзадағы зат алмасу процесінің дүрыс жүруін қамтамасыз етеді. Мысалға, асқазан бөлетін сөл оны химиялық және механикалық өзгерістерден сактайды, ішек эпителиі шығаратын [[фермент]] ас қорту процесінде үлкен роль атқарады.<br>
Қалқан безі ([[щитовидная железа]]) шағаратын [[гормон]] жалпы ағзадағы алмасу процесін реттейді.<br>
Шығу тегі және аткаратын қызметіне байланысты эпителийдің құрылысы әртүрлі болады, бірақ та эпителий ұлпасының басқа ұлпадан ерекшелігі болады. Бұл ерекшелігі оның шекаралық жағдайына және аткаратын қызметіне байланысты. Эпителий ұлпасы жасуша пластысын құрайды. Эпителий базальды мембранада жатады, оның астында борпылдақ дәнекер ұлпасы жатады. Оларда кан тамырлары болмайды, ал қоректік затты базальды [[мембрана]] арқылы алады. Эпиталий ұлпасы жасушалардан - эпителиоциттерден тұрады.
|