|
'''Сөз мәдениеті''' ({{lang-ru|культура речи}}, {{lang-en|speech culture}}) — әдеби тілдің ауызша түрлеріне тән нормаларын игеру, тілдік амал-тәсілдерді айтылатын ойдың мақсатына сай орнымен қолдана білу, сөйлеуде мәдениеттілік, әдептілік таныту.
'''«Сөз мәдениеті'''» қазіргі [[әдеби тіл]]дің жұртшылық таныған, үлгі тұтқан нормаларын жеке адамдардың сақтауын талап етеді. Сөйлеуде [[диалектизм]]дерді, қарапайым, дөрекі сөздерді, [[варваризм]]дерді қолдану, орынсыз көп сөйлеу, бір пікірді қайталауқайталай беру, өзіне өзі сілтеме жасау, асқақтап сөйлеу, дене қимылдарын араластыра беру '''«Сөз мәдениетіне'''» жатпайды. [[Кірме сөз]]дерді орынсыз жұмсай беру, сіреспе құрылымдарды қолдану «Сөз мәдениетіне» нұқсан келтіреді. '''«Сөз мәдениеті'''» сөйлеу әдебі деген ұғыммен ұштасып жатыр.''' «Сөз мәдениеті'''» теориясының дамуында [[лексикография]], әсіресе нормативті түсіндірме сөздіктер, [[орфоэпия]]лық, [[орфография]]лық, [[синоним]]дік т. б. арнаулы сөздіктер манызды орын алады. Қазақ тіліндегі '''«Сөз мәдениетінің'''» дамуына ауыз әдебиетінің өкілдері және [[Абай Құнанбайұлы|Абай]], [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов|М. Әуезов]], [[Мүсірепов Ғабит Махмұтұлы|Ғ. Мүсірепов]], т.б. шығармаларының ықпалы зор болды. [[Қазақ тілі|Қазақ тіл]] білімінде Сөз мәдениетінің мәселелерін [[Ахмет Байтұрсынұлы|А. Байтұрсынұлы]], [[Мәулен Балақайұлы Балақаев|М. Балақаев]], [[Сыздықова Рәбиға Ғалиқызы|Р. Сыздықова]] т. б. ғалымдар зерттеді.
Кенестік [[орыс тілі|орыс тіл]] білімінде Сөз мәдениетінің теориялық мәселелерін Л. В. Щерба, В. В. Виноградов, Г. О. Винокур, Р. И. Аванесов, С И. Ожегов, Ф. П. Филин т. б. зерттеді.
|
