Каспий теңізі: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
revert back to original format.
28-жол:
'''Каспий теңізі''' ({{Lang-ru|Каспийское море}}, {{Lang-az|Xəzər dənizi}}, {{lang-fa|دریای خزر}} — ''Daryâ-ye Xazar'', {{Lang-tk|Hazar deňzi}}) — [[Еуропа]] мен [[Азия]] аралығында орналасқан [[жер]] шарындағы ең үлкен тұйық көл. Үлкендігіне қарап, оны теңіз деп атайды. Аты [[XVI]] ғасырдың аяғында осы [[теңіз]] жағасында қоныстанған [[Каспи]] тайпаларына байланысты қалыптасқан. Грузияда Каспи қаласы қазір де бар. Сонымен бірге [[Гиркан]] (I ғасыр), [[Хазар]] (ІІ-Х ғасыр), [[Хвалын]] (Х-ХІІІ ғасыр) және т.б. тарихи атаулары бар. Олар соңғы үш мың жылдағы өмір сүрген халықтардың қойған аттары.
[[file:Caspian sea region RU.png|220px|left|thumb|Каспий жағалауындағы мемлекеттер]]
Каспий теңізі [[неоген дәуірі]]нің аяғында жер қыртысының көтерілуінен [[Қара теңіз]]ден бөлінді. Бұл кезді Каспий теңізінің пайда болған уақыты деп есептеуге болады. Каспий теңізінің жалпы ауданы 376 мың км<sup>2</sup>. Оның беті теңіз деңгейінен 28 м төмен жатыр. Теңіз солтүстіктен оңтүстікке қарай 1200 км-ге созыла орналасқан. Теңіздің ендірек жері - 435 км, ал енсіз жері - 193 км. Каспий теңізінің жағалау сызығының ұзындығы - 7000 км. Оның суы 5 мемлекеттің нсағалауын шайып жатыр. Жағалау сызығының Қазақстан үлесіне - 29% (2340 км), [[Ресей]]ге - 9%, [[Әзірбайжан]]ға - 20%, [[Түрікменстан]]ға - 21%, [[Иран Ислам Республикасы]] - 14% тиеді.
 
Каспий теңізі [[неоген дәуірі]]нің аяғында жер қыртысының көтерілуінен [[Қара теңіз]]ден бөлінді. Бұл кезді Каспий теңізінің пайда болған уақыты деп есептеуге болады. Каспий теңізінің жалпы ауданы 376 мың км<sup>2</sup>. Оның беті теңіз деңгейінен 28 м төмен жатыр. Теңіз солтүстіктен оңтүстікке қарай 1200 км-ге созыла орналасқан. Теңіздің ендірек жері - 435 км, ал енсіз жері - 193 км. Каспий теңізінің жағалау сызығының ұзындығы - 7000 км. Оның суы 5 мемлекеттің нсағалауынжағалауын шайып жатыр. Жағалау сызығының Қазақстан үлесіне - 29% (2340 км), [[Ресей]]ге - 9%, [[Әзірбайжан]]ға - 20%, [[Түрікменстан]]ға - 21%, [[Иран Ислам Республикасы]] - 14% тиеді.
<p style="text-indent: 25px; text-align: justify;">Каспий теңізіне 130-ға жуық өзендер мен ағынды сулар Құнды. Олардың теңізге қүятын жиынтық ағыны жылына орташа есеппен 300 км<sup>3</sup>. Осы мөлшердің 80%-ы Еділ өзені- нің, 5%-ы - Жайықтың үлесіне тиеді. Ағынның 10-11%- ын Батыс жағалаудағы өзендер [[Терек]], [[Сулак]], Самур, Кура және т.б. береді. Қалған 4-5%-ы Иран жағалауы өзендерінен келеді. Шығыс жағалауларда тұрақты ағын сулар жоқ.
 
</p>
<p style="text-indent: 25px; text-align: justify;">Каспий теңізіне 130-ға жуық өзендер мен ағынды сулар Құнды. Олардың теңізге қүятын жиынтық ағыны жылына орташа есеппен 300 км<sup>3</sup>. Осы мөлшердің 80%-ы Еділ өзені- нің, 5%-ы - Жайықтың үлесіне тиеді. Ағынның 10-11%- ын Батыс жағалаудағы өзендер [[Терек]], [[Сулак]], Самур, Кура және т.б. береді. Қалған 4-5%-ы Иран жағалауы өзендерінен келеді. Шығыс жағалауларда тұрақты ағын сулар жоқ.
 
==Қалыптасуы==