Дельфин: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

See text.

}}

'''Дельфин''' – [[сүтқоректілер]] класының [[киттәрізділер]] отрядына жататын [[тісті киттер]] тобының бір тұқымдасы. <ref>Жолымбетов Ө.Ш., Құлназаров А.К., Спорт терминдерінің түсіндірме сөздігі. – Алматы, Қазақша-орысша, ISBN 9965-822-48-4</ref>

 

Дельфиндер тропиктік және қоңыржай белдеулердің [[теңіз]]дерінде таралған. Кейбір түрі полюстік [[белдеу]] теңіздерінде де кездеседі. Көбіне [[топ]] құрып тіршілік етеді. Дельфиндердің жиырма туысының елудей түрі бар. Бұлардың [[дене]] пішіні жұмыр, ұзындығы бір – он метр. Көпшілік түрлерінің басы жұмыр және тұмсығы алға қарай шығыңқы келеді. Кей түрлерінің арқасында орақ тәрізді арқа қанаты бар. Жалпақ құйрық қанаты денесімен горизонталь бағытта орналасқан. Алдыңғы аяғының сүйектері қысқарып, саусақ сүйектері тұтасып ескекке айналған. Артқы аяғы мүлдем жойылған. Дельфиндер ескек аяқтарымен [[су]]да өте жеңіл әрі жылдам (сағатына елу километрге дейін) жүзеді. Жалғыз танау тесігі төбесінен ашылады, сол арқылы дельфиндер оқтын-оқтын [[су]] бетіне көтеріліп, ауамен тыныс алады. Етті еріндері жақсы жетілген. [[Тіс]]тері көп. Терісінде [[түк]]тері болмайды, терісі өте серпімді келеді. Тері астындағы [[май]] қабаты жақсы дамыған. Дельфиннің қанының құрамында [[гемоглобин]]нің, бұлшық еттеріндегі ерекше ақуызды зат – [[миоглобин]]нің көп болуы денесіндегі [[газ]] алмасуға қолайлы жағдай жасап, [[су]] астында ұзақ уақыт тыныс алмай тіршілік етуіне септігін тигізеді. Олардың жүйке жүйесі өте жақсы дамыған. [[Ми]]ы үлкен, алдыңғы ми сыңарларының сырты көптеген сайшалар мен иірімдерге бөлінген. Дельфиндерде әр түрлі [[дыбыс]] [[толқын]]дарын шығаратын және қабылдайтын өте күрделі есту жүйесі (эхолокация) жақсы дамыған. Олар өздерінен өте нәзік [[ультрадыбыс]] толқындарын шығарып, оның кері қайтқан жаңғырығын қабылдай алады. Сол арқылы қорегін ұстайды, өз [[үйір]]ін табады, судағы әр түрлі кедергілерді алдын ала сезеді. Дельфиндер екі жылда бір-ақ рет ұрпақ береді. Ірі түрлері елу, ұсақтары отыз жылға жуық тіршілік етеді. Қолға тез үйренеді, адам үйреткен жаттығуларды шебер қайталайды. Дельфин туралы жазылған аңыздар, деректер (адамды судан құтқарған, кемелермен қатар жүзіп серуендеген, т.б.) көп. Ертедегі грек, италия теңгелерінде дельфиннің бейнесі соғылған. [[Аспан]]дағы жұлдыздардың бірі дельфин аталады. Мұның бәрі дельфин мен адам арасындағы жақын қарым-қатынасты аңғартады.

 

== Дереккөздер ==

 

{{wikify}}