Тәңіршілдік: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
5-жол:
Аббас халифатының елшісі Ибн Фадлан Хғ басында [[оғыздар]]ға жасаған саяхатында “түріктердің қиын-қыстау кезеңде 'Бір Тәңірі' деп, басын көкке қаратып мінажат ететінін" айтқан. Әртүрлі дін адамдарын пікірталасқа шақырған [[Мөңке хан]]: "…Біз тек Бір Тәңіріні медет етеміз" деген ұстанымын еуропалық миссионер-саяхатшылар [[Марко Поло]], [[Джованни Плано Карпини]], [[Вильгельм Рубрук]] жазып қалдырған. «[[Тәңір]]» ұғымы [[Шумер]] [[Шумер жазуы|сына жазу]]ларында, сондай-ақ [[ғұндар]] мәдениетінде “Зингир” (қазақта “зеңгір” сөзі бар) түрінде кездеседі.
Тәңіршілдік сенімі бойынша, Тәңірі – барша [[болмыс]]тың арғы құдіретті [[кие]]сі, әрі негізі. Қазақта "''иттің иесі болса, бөрінің Тәңірісі бар''" деген терең мағыналы сөз бар. Ұлы Тәңірдің “Көк, Ұлы, Нұр”, т.б. сипаттары биіктікті, тұтастықты білдіреді. Тәңір өзін медет етушілердің соғыста жеңуіне де, өмірде өзіне тән өмір жолын тауып, мағыналы, мәнді, табысты, салиқалы, салуалы ғұмыр кешуіне де, биік орын мен мансапқа көтерілуіне де, сондай-ақ халықтардың өркендеп, өсуіне де жол ашады. Ғалам - Тәңірінің кітабы; Тәңіріні түсіну - сол ғаламды тану мен түсіну арқылы іске асады; Тәңірі сүйген кісі болу - сол ғаламда биік мақсаттарға талпына алу арқылы іске асады. Тәңірі ешкімді алаламайды, тек ол берген ерік-жігер мен зердені дұрыс қолдана алу-алмау адамдардың әртүрлі деңгейде болуын белгілейді. Дәстүрлі түркілік дүниетаным бойынша күйзеліске ұшырау - халықтың рухани азғындап, өз тамырынан азып, қабілетсіз жалқау, надан және арсыз болғаны үшін Тәңірі оларға жіберген жазасы болып саналады<ref>«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VIII том</ref>.▼
[[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|Кеңес одағы]] ыдыраған 1990 жылдардан бастап Тәңіршілдік [[Орталық Азия]]дағы ([[Қазақстан]], [[Қырғызстан]], [[Ресей]]дегі [[Татарстан]], [[Башқұртстан]]) түркі тілді халықтардың интеллектуалды зиялыларының ұстанымы болуда. Ол сондай-ақ [[Бурятия]]да, [[Саха Республикасы|Саха]]да (Якутияда), [[Хакасия]]да, [[Тыва]]да және басқа да [[Сібір]]дегі түркі халықтарында біртіндеп дами бастады. [[Алтайлықтар|Алтай]]лық [[Бурханизм]] және [[Чуваштар]]дың [[Ваттисен йăли]] қатарлылардың кей элементтері тенгризмге ұқсайды.
== Сенім жүйесі ==
▲Тәңіршілдік сенімі бойынша, Тәңірі – барша [[болмыс]]тың арғы құдіретті [[кие]]сі, әрі негізі. Қазақта "''иттің иесі болса, бөрінің Тәңірісі бар''" деген терең мағыналы сөз бар. Ұлы Тәңірдің “Көк, Ұлы, Нұр”, т.б. сипаттары биіктікті, тұтастықты білдіреді. Тәңір өзін медет етушілердің соғыста жеңуіне де, өмірде өзіне тән өмір жолын тауып, мағыналы, мәнді, табысты, салиқалы, салуалы ғұмыр кешуіне де, биік орын мен мансапқа көтерілуіне де, сондай-ақ халықтардың өркендеп, өсуіне де жол ашады. Ғалам - Тәңірінің кітабы; Тәңіріні түсіну - сол ғаламды тану мен түсіну арқылы іске асады; Тәңірі сүйген кісі болу - сол ғаламда биік мақсаттарға талпына алу арқылы іске асады. Тәңірі ешкімді алаламайды, тек ол берген ерік-жігер мен зердені дұрыс қолдана алу-алмау адамдардың әртүрлі деңгейде болуын белгілейді. Дәстүрлі түркілік дүниетаным бойынша күйзеліске ұшырау - халықтың рухани азғындап, өз тамырынан азып, қабілетсіз жалқау, надан және арсыз болғаны үшін Тәңірі оларға жіберген жазасы болып саналады<ref>«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VIII том</ref>.
== Галерея ==
<gallery mode="packed" heights="180">
| |||