Сыңаржақтылық: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

{{Толық мақала|Танымдық сыңаржақтылық|Танымдық сыңаржақтылықтар тізімі}}

Танымдық сыңаржақтылық - бұл ойлау, бағалау, еске алу және басқа да таным процестеріндегі қайталанбалы негізгі қателік.<ref name=Chegg>{{cite journal | title =Definition of Cognitive Bias | publisher =Chegg | url =http://www.chegg.com/homework-help/definitions/cognitive-bias-13 | accessdate =1 September 2015 | url-status =live | archiveurl =https://archive.is/20160509015823/http://www.chegg.com/homework-help/definitions/cognitive-bias-13 | archivedate =9 May 2016 }}</ref> Яғни, ол тұжырым стандартынан ауытқудың бір үлгісі болып, одан негізсіз қорытынды келіп шығады.<ref>{{cite book|last=Haselton, M. G. |author2=Nettle, D. |author3=Andrews, P. W. |last-author-amp=yes|title=The evolution of cognitive bias.|year=2005|publisher=Hoboken, NJ, US: John Wiley & Sons Inc|location=In D. M. Buss (Ed.), The Handbook of Evolutionary Psychology|pages=724–746}}</ref> Адамдар өз түйсіктері бойынша өздерінің "субъективті әлеуметтік шындығын" жасап алады,<ref>{{cite book|last=Bless, H. |author2=Fiedler, K. |author3=Strack, F. |last-author-amp=yes |title=Social cognition: How individuals construct social reality.|year=2004|publisher=Hove and New York: Psychology Press|pages=2}}</ref> олардың дүниеге көзқарасы олардың қарекетіне нұсқаушы болады.<ref>{{cite book|last=Bless, H. |author2=Fiedler, K. |author3=Strack, F. |last-author-amp=yes |title=Social cognition: How individuals construct social reality|year=2004|publisher=Hove and New York: Psychology Press}}</ref> Осылайша, когнитивті ауытқулар әрқашан түйсіктік бұрмалануға, қате тұжырымға, логикасыз түсіндіруге, немесе иррационалды деп аталатын жағдайға әкелуі мүмкін.<ref>{{cite journal |last1=Kahneman |first1=D. |last2=Tversky |first2=A. |year=1972 |title=Subjective probability: A judgment of representativeness |journal=Cognitive Psychology |volume=3 |issue=3 |pages=430–454 |doi=10.1016/0010-0285(72)90016-3 }}</ref><ref>Baron, J. (2007). ''Thinking and Deciding'' (4th ed.). New York, NY: Cambridge University Press.</ref><ref>Ariely, D. (2008). ''[[Predictably Irrational]]: The Hidden Forces That Shape Our Decisions''. New York, NY: HarperCollins.</ref> Алайда кейбір танымдық сыңаржақтылықтар бейімделгіш болып келеді, үйлесімді жағдайда ол сәттілік әкелуі де мүмкін.<ref>For instance: {{cite journal|author1=Gigerenzer, G.|author2=Goldstein, D. G.|lastauthoramp=yes|title=Reasoning the fast and frugal way: Models of bounded rationality.|journal=Psychological Review|year=1996|volume=103|pages=650–669|doi=10.1037/0033-295X.103.4.650|pmid=8888650|issue=4|url=http://library.mpib-berlin.mpg.de/ft/gg/gg_reasoning_1996.pdf|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170922235244/http://library.mpib-berlin.mpg.de/ft/gg/gg_reasoning_1996.pdf|archivedate=2017-09-22|citeseerx=10.1.1.174.4404}}</ref> Бұдан тысқары, жылдамдық дәлдіктен маңыздырақ болғанда, танымдық сыңаржақтылық тез таңдау жасауға мүмкіндік береді.<ref>{{cite journal|last=Tversky, A. |author2=Kahneman, D. |last-author-amp=yes |title=Judgement under uncertainty: Heuristics and biases.|journal=Science|year=1974|volume=185|pages=1124–1131|doi=10.1126/science.185.4157.1124|pmid=17835457|issue=4157|url=http://www.dtic.mil/docs/citations/AD0767426|bibcode=1974Sci...185.1124T |s2cid=143452957 }}</ref> Басқа танымдық ауытқулар адам орындау қабілетінің шекті болуының "қосымша өнімі" болып,<ref name="Haselton, M. G., Nettle, D., & Andrews, P. W. 2005 724–746">{{cite book|last=Haselton, M. G. |author2=Nettle, D. |author3=Andrews, P. W. |last-author-amp=yes |title=The evolution of cognitive bias|year=2005|publisher=Hoboken, NJ, US: John Wiley & Sons Inc.|location=In D. M. Buss (Ed.), The Handbook of Evolutionary Psychology|pages=724–746}}</ref> тиісті психикалық механизмдер кемістігінен, немесе адамның ақпарат өңдеудегі шектемесінен туындайды.<ref>{{cite book|last=Bless, H. |author2=Fiedler, K. |author3=Strack, F. |last-author-amp=yes |title=Social cognition: How individuals construct social reality.|year=2004|publisher=Hove and New York: Psychology Press.}}</ref>

==== Зәкір сыңаржақтылығы ====

{{Толық мақала|Зәкір сыңаржақтылығы}}