Картоп: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
21-жол:
* 150-ге жуық түрі белгілі.
* Бір жылдық дақылдық негізінен, 2 жақын түрге бөлінеді.
** Анд картобы (andіgenum) Колумбия, Эквадор, Перу, Боливия және Аргентинада өседі.
Line 27 ⟶ 26:
* Қазақстанға [[Еуропадан]] әкелінген, республиканың барлық аймақтарында өсіріледі.
* Жарықсүйгіш, ылғалсүйгіш (әсіресе, гүлдеу және түйнектүзілу кезінде), суыққа төзімді дақыл.
* Биіктігі 40 – 80 см, кейде 150 см-ге дейін жетеді. Бір түпте 3 – 6 сабақ болады. Гүлі ақ, қызғылт не көкшіл күлгін түсті. Жемісі екі ұялы, көп тұқымды. Жер астындағы өркен сабағының ұшы түйнекке айналады. Топырақ температурасы 5 – 8°С-та түйнек бүршік жара бастайды, түйнектің түзілуіне ең қолайлы температура 10 – 13°С, 20°С-та түйнек түзілу процесі тоқтайды. Ал –1 – 2°С суықта жас өскіндері үсіп кетеді. Вегетациялық кезеңі 70 – 120 тәулік. Тұқымынан және түйнектен көбейеді. К. түйнегінде 23,7% құрғақ зат болады, оның ішінде: 17,5% крахмал, 0,5% қант, 1 – 2% ақуыз, 1%-ке жуық минералды тұздар, С, В1, В2, В6, РР, К витаминдері бар. Қазақстанда картоптың 20-дан астам сорттары аудандастырылған (оның ішінде 10-ы жергілікті селекциядан шыққан), 1 га-дан орта есеппен 100 – 200 ц өнім түседі. К. тағам, мал азығы және өнеркәсіпте тех. шикізат ретінде пайдаланылады. ▼
* Зиянкестері: [[картоп түн көбелегі]], [[колорадо қоңызы]], тағы басқа.▼
=== Таралуы ===
Отаны – [[Оңтүстік Америка]], күні бүгінге дейін осы аймақта табиғи жағдайда өсетін жабайы картоп түрлерін кездестіруге болады.▼
Оңтүстік Америкадан [[Еуропа]]ға [[1565]] жылы әкелінген. Ең алғаш Франция ханшайымы Мария-Антуанетта картопты насихаттау үшін оның гүлін шанына қыстырған екен. Бұл сәндік король сарайы қызметкерлерінің барлығына лезде мода болып, кеңінен тараған. Осыдан кейін Францияда картоп өсіру қолға алынады. Тіпті король ХVІ Людовик картопты кеңірек наихаттау мақсатында қала маңындағы өз бақшасына тек қана картоп отырғызып, оны күзетуді бұйырды. Бір қызығы: картоп ұрлаушыларды тек қана айыптап, «ұрыларды ұстамауға» міндеттейді. Бұл әрекет картоптың сол елде кең таралуына қолайлы жағдай туғызған. Картоптың отаны Чили болып саналады. 1560 жылдары Испанияға әкелінген картоп кейін Еуропа мен Азияға таралады. Ал Ресейге ол І Пертдің ұсынуы бойынша [[1765]] жылы әкелінген. Қазіргі заманда дүние жүзінің бырлық елдерінде егіледі.<ref>Шаңырақ : Үй-тұрмыстық энциклопедиясы. Алматы : Қаз.Сов.энцикл.Бас ред., 1990 ISBN 5-89800-008-9</ref>
== Сипаттамасы ==
[[Сурет:Blüten_der_Kartoffel.JPG|нобай|солға|Гүлі]]
▲Отаны – [[Оңтүстік Америка]], күні бүгінге дейін осы аймақта табиғи жағдайда өсетін жабайы картоп түрлерін кездестіруге болады.
▲
== Күтімі ==
Line 42 ⟶ 45:
== Дайындалуы ==
[[Сурет:Kartoffel Atlanta.JPG|нобай|Түйнектері]]
Түйнекті алқаның түйнектерін күзде қазып, жинап алады.
Химиялық құрамы:
Line 47 ⟶ 51:
== Қолданылуы ==
[[Крахмал]] өндірісінде қолданылады.Бәрімізге белгілі, картопты көптеген елдерде [[«екінші нан»]] деп атайды. Өйткені, өзінің құнарлығымен және дәмімен үлкен орын алатын картоп барлық елдер дастарханындағы тағам құрамында болады. Картоптан көп мөлшерде крахмал алынады.
== Дереккөздер ==
Қ 74 Құлжабаева Г.Ә.;«Өсімдіктер әлемі» оқу-әдістемелік кешені, Көкөністер: Дидактикалық материал.- Алматы, 2011. - 16 б, ISBN 978-601-7237-33-2
{{дереккөздер}}
== Тағы қараңыз ==
* [[Картоп аурулары]]
* [[Картоп шаруашылығы]]
{{wikify}}
{{Көкөністер}}
[[Санат:Алқалар]]
[[Санат:Мәдени өсімдіктер]]
[[Санат:
| |||