Қаратөбе ауданы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
32-жол:
|ортаққордағы санаты =
}}
'''Қаратөбе ауданы'''
== Географиялық орны, жер бедері ==
Аудан солтүстігінде облыстың [[Шыңғырлау ауданы|Шыңғырлау]], батысында [[Сырым ауданы|Сырым]], [[Ақжайық ауданы|Ақжайық]] аудандарымен шектессе, оңтүстік-шығысында [[Атырау облысы]]ның [[Қызылқоға ауданы|Қызылқоға]], шығысында [[Ақтөбе облысы]]ның [[Ойыл ауданы|Ойыл]], [[Қобда ауданы|Қобда]] аудандарымен ортақ шекарасы бар.
Аудан [[1918 жыл|1918]] жылы құрылған. Аудан аумағы [[Каспий маңы ойпаты]]ның солтүстік-шығыс жағында орналасқан, оның негізін [[
== Климаты ==
77-жол:
== Әдеби орта ==
['''Аманшин Берқайыр Сәлімұлы''' 11 қараша 1924 жылы Қаратөбе ауданы Батпақкөл ауылында дүниеге келген - ақын, жазушы, драматург, аудармашы, «Қаратөбе ауданының құрметті азаматы». ҚазПИ-ді 1953 жылы бітірген. Атырау облысындағы қаржы мекемелерінде (1942-47); оның Қызылқоға ауданында, Алматы облысы [[Жамбыл ауданы (Алматы облысы)|Жамбыл ауданы]]нда, Алматы облыстық атқару комитетінде (1948-52), Қазақстан КП ОК-нің нұсқаушысы (1952-53),Қазақ мемл.көркем әдебиет баспасында (1953-54), «Қазақ әдебиеті» газетінде (1954-59), Қазақстан Жазушылар одағының БҚО бөлімшесінде (1959-65), «Жұлдыз» журналында (1965-71), Қазақ КСР Мәдениет Министрлігінде (1971-73), «Мәдениет және тұрмыс» журналында, Қазақстан Жазушылар одағында (1973-79) әр түрлі қызметте болды. Алғашқы жинағы «Өлеңдер» (1954ж.), «Жылқылы ауылда» (1955), «Жетісу-Жайық» (1965), «Маңғыстауым» (1972), «Жайық желі» (1987), «Құтты мекен» (1984), өлеңдер мен поэмалар жинақтары, «Жар мұңы» (1968), «Көкжар» (1973), «Ақжүректер» (1975), «Гүл көтерген»(1982) әңгімелер мен повестер жинағы, «Махамбеттің тағдыры» романы (1987) жарық көрсе, «Исатайдың семсері»(1966), «Таныстық керек» (1968), «Жақия»(1968), «Жылама,Дәмеш» (1972, М.Гершпен бірге), «Маңғыстау оқиғасы»(1983) пьесалары республика, облыс сахналарында қойылды. Махамбет, Ы.Шөреков шығармаларын жинастыруға үлес қосты. Л.Н.Толстой, А.С.Пушкин, С.Неплюев, т.б. шығармаларын, көне орыс әдебиеті ескерткіші «Игорь жорығы туралы жырды» (1951,1985) қазақ тіліне аударған. 1989 жылы Батпақкөл ауылындағы орта мектепке Берқайыр Аманшиннің есімі берілді. '''Жұмалиев Қажым''' (Қажығали), 1907 жылы Қаратөбе ауданы Саралжын ауылындадүниеге келген - жазушы, ғалым, филология ғылымдарының докторы (1947), профессор (1950), Қазақстан ғылым академиясының академигі (1967). 1923-25 жылдары Орынбордағы ересектер мектебін, Шымкент ауыл шаруашылығы техникумында, 1932 жылы ҚазПИ-дің тіл-әдебиет бөлімінде оқыған. 1932-37 жылы Орал педагогикалық интитутында оқытушы, кафедра меңгерушісі.Тұңғыш жазған өлеңі «Батырақ Ғалиасқар»(1928). «Ерғожа мен Егізбай»(1929), «Шабуыл»(1929), өлеңдер жинағы; «Өмір жыры»(1938), «Исатай-Махамбет» көтерілісін бейнелейтін «Айқас» прозасы (1934), «Қанды асу» (1957) кітаптары, қазақ орта мектебінің 8-9 кластарына арналған «Әдебиет теориясы» оқулығы шыққан. Махамбет шығармаларын жинап бастырып, Махамбет өлең-жырлары туралы (1948), «Абайға дейінгі қазақ поэзиясы және Абай поэзиясының тілі» туралы монографиялар шығарады. 1958-60 жылдары 2 томдық «Қазақ эпосы мен әдебиеті тарихының мәселелері», 2 томдық «Әдебиет тарихы», 2 томдық «Әдебиет тарихы» кітаптарын, жоғарғы оқу орындарының студенттеріне арналған 18-19 ғасырлардағы «Қазақ әдебиеті»оқулығын жазды. Сондай – ақ қазақ әдебиетінің теориялық мәселелерін зерттеген «Стиль - өнер ерекшелігі» (1966) кітабын жарыққа шығарған. 1958 жылы Қаратөбе еліне келіп Мұхиттың зиратын тауып, ескерткіш белгі қойылуына, оның мәртебесін көтеру мақсатында жұмыстар жүргізген ғалым. '''[[Сағынғали Сейітов]]''' 20 қараша 1917 жылы Тайпақ ауданы Қурайлысай ауылында дүниеге келген – ақын, әдебиетші, филология ғылымдарының кандидаты, “Қаратөбе ауданының құрметті азаматы”. Ұлы Отан соғысына қатысқан. 1947 жылы КазПИ-ды бітірген. Қазақстан ҒА Тіл және әдебиет институтында (1947-49); Қазақстан КП ОК насихат және үгіт, көркем әдебиет бөлімінде (1949-51); Қазақстан Мемлекеттік Көркем әдебиет баспасында (1951-52), 1952 жылдан Қазақстан Ғылым Академиясының Әдебиет және өнер институтында бөлім меңгерушісі, аға ғылыми қызметкер болып жасады. Бірнеше өлең, очерк, әңгімелер және әдеби зерттеу жинақтары мен мектеп оқулықтарының авторы. “Отан соғысы” және “Қызыл Жұлдыз” ордендерімен марапатталған. '''Ертілесов Жұрғали''' 25 сәуірде 1928 жылы Қаратөбе ауданы Ханкөл ауылында дүниеге келген. Белгілі журналист, жазушы, “КСРО баспасөз ісінің үздігі” (1975). 1944 жылы Қаратөбе орта мектебін бітірген. Еңбек жолын Қаратөбе аудандық «Колхозшылар үні» газетінде тілші, жауапты хатшы боп бастаған. 1950-53 жылдар Кеңес армиясы қатарында әскери борышын өтеп, 1953-1956ж.ж. Алматы жоғарғы партия мектебінің тыңдаушысы болған. 1956-68 жлдары «Орал өңірі» облыстық газетінде жауапты хатшы, 1968-74 жылдары Талдықорған облысы «Октябрь туы» газетінің бас редакторы, 1973-74 ж. Қазақ Совет энциклопедиясы бас редакциясында меңгерушісі қызметін атқарған. «Жастық жалыны» повесі, «Туған жер түлектері» очерктері жинағының (А.,1970) авторы. Бірнеше медальдармен марапатталған. Ертілесовтың сөзіне жазылған “Қаратөбем” әні қаратөбеліктердің тұрақты репертуарында. '''Хасанов Қайыржан''' - өлкетанушы, ақын, прозаик жазушы, журналист, “Қазақстан Журналистер Одағының мүшесі, “Қаратөбе ауданының құрметті азаматы”. 1942 жылдың 2 желтоқсан күні Қаратөбе ауданының Сәуле ауылында дүниеге келген. 1969 жылы Орал пединститутының филология факультетін бітіріп, Қаратөбе ауданының мектептерінде мұғалім, аудандық газет редакциясында, аудандық партия комитетінде жауапты қызметтерде істеген. Ұзақ жылдар аудандық “Еңбек туы” газетінің редакторы бола жүріп, ауданның тарихын, оның белгілі адамдарының өмірлері мен шығармашылықтарын зерттеп, аудандық, облыстық, республикалық басылымдарға жазып, жарыққа шығаруда қажырлы еңбек етіп келе жатқан ел тарихын зертеуші, өлкетанушы, фольклор жинаушы. Өлеңдері ең алғаш «Жыр бесік» (А.,1983) жинағына енгізілген. Әр жылдары Қ.Хасановтың қаламынан туған жер мен өлке тарихына қатысты бірнеше кітаптары жарық көрген. Олар: «Дала бұлбұлы»(1991ж) эссе кітабы; “Айтыс – аталық дәстүр”(Орал-1991); “Ақбақай әуендері”(1991), “Қаратөбе құт мекен” (2002) жыр жинақтары, ”Қаратөбе-өренді, өнерлі өлке” ұжымдық жинақ (1995), “Ақтаңдақта атылған азаматтар”(1996), “Қос батырдың хиқаясы””2000), “Қаратөбе-ән мен күйдің ордасы”(2000), “Қаратау би” (2002), “Дарабоз домбырашы”(2003),”Байғұтты-Шолаққамыс батырлары”(2003),“Әнші Мұхит”(2004), “Соналы оқиғасы” (2006) “Қаратөбе қазынасы” (2006),“Өмірімнің өрнектері” (2007), “№2368 іс немесе Төлеген Иманғазиев тағдыры туралы” (2007) кітаптарының авторы. Қ.Хасанов бірнеше медальдармен марапатталған, бірнеше рет аудандық совет депутаты, 1995-99 жылдары аудандық мәслихат депутаты болып сайланған. Қазіргі уақытта зейнеткер, Орал қаласында тұрады. '''Құрманғазы Қараманұлы''' 5 желтоқсан 1943 жылы Қаратөбе ауданы Егіндікөл ауылында дүниеге келген. Жазушы, журналист, Қазақстанның еңбек сіңірген мәдениет қызметкері (1987), Қазақстан Жазушылар және Журналистер одағының мүшесі. Егіндікөл ауылындағы жеті жылдық мектепті (1960) бітірген. 1962 – 69 ж. ҚазМУ – дің журналистика факультетін оқыған. 1969 ж. «Лениншіл жас» газетіне жұмысқа қабылданды. 1976 – 93 ж. «Жалын» баспасында редактор, редакция меңгерушісі, бас редактордың орынбасары болды, 1993 – 96 ж. «Балауса» баспасында істеді. Қазір дайжест жанырындағы республикалық тұңғыш басылым – «Көк аспан – Қара жер» газетінің редакторы. Қ. Қараманұлының алғашқы туындысы – «Шайтантөбедегі от» әңгімесі 1960 ж. облысы «Октябрь туы» (қаз. «Орал өңірі») газетінде жарияланады. Тұңғыш кітабы – «Қайраң өткел» миниатюралық әңгімелер топтамасы (1978). Сондай – ақ «Қызғыш құс» (А., 1980), «Алтын іздеушілер» (1987), «Жалғыз атты жолаушы» (1996) повестер жинағы, «Тәңірге тағзым» (1996) зерттеу еңбегі шықты. Сондай-ақ ол әлемдік әдебет классиктері Эрнест Хемингуэйдің «Қош бол, майдан!» (1983), Грэм Гриннің «Комедианттар» (1984) романдарын аударды. Ағылшын тілін өз бетінше оқып – үйренген жазушы соңғы екі романды аудару барысында шығарма авторларымен хат арқылы хабарласып, әріптестік байланыс орнатты. Соның нәтежесінде Струн (Калифорния, АҚШ) өз романының қазақша нұсқасына алғы сөз, Грин (Антиб, Франция) соңғы сөз жазып берді. 2002 жылдан бері қарай әр оқу жылының басында Егіндікөл орта мектебінің жақсы оқитын, үлгілі, тәрбиелі 10 оқушысына “Ақ Орынша” атты стипендия тағайындап, тоқсан қорытындысымен беріп тұрылады.]
== Экологиясы ==
| |||