Сәбит Мұқанұлы Мұқанов: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ
Өңдеу түйіні жоқ
25-жол:
|Commons =
}}
'''Сәбит Мұқанұлы Мұқанов''' (13 сәуір (26 сәуір) [[1900]], Ақмола губерниясы, Қызылжар уезі - 18 сәуір [[1973]], Алматы) — қазақтың әйгілі жазушысы, ақыны, [[қоғам қайраткері]], Қазақ КСР Ғылым академиясының академигі, [[1936 жыл|1936]]-[[1937 жыл|1937]] және [[1943 жыл|1943]]-[[1952 жыл|1952]] жылдары Қазақстан Жазушылар Одағының төрағасы<ref>Қарағанды. Қарағанды облысы: Энциклопедия. - Алматы: Атамұра, 2006. ІSBN 9965-34-515-5</ref>.
 
[[Сурет:ALAMukanov.jpg|thumb|right|200px]]
 
==Өмірі мен шығармашылығы==
Сәбит Мұқанов қазіргі [[Солтүстік Қазақстан облысы]]ның Жамбыл ауданындағы Жаманшұбар (бұрынғы Ақмола губерниясы, Қызылжар уезі, Таузар болысына қарасты екінші ауыл) деген жерде кедей отбасында 13 сәуір (26 сәуір) [[1900]] жылы туған. Сәбит жеті жасқа келгенде әкесі – Мұқан, сегізге толғанда шешесі өледі де, Мұстафа деген ағасының қолында қалады. Жетімдіктің ауыр қасіретін тартқан Сәбит он жасынан бастап өз бетінше еңбек етеді. [[Керей (тайпа)|Керей]] тайпасының [[сибан]] [[шимойын]] руынан шыққан.<ref name="http://almatykitap.kz/goods/7231.jsp">{{cite web | url=http://almatykitap.kz/goods/7231.jsp | title=Қазақ шежіресі. 2 том. Орта жүз-жан арыс, Теңізбай Үсенбаев,}}</ref><ref>https://www.oinet.kz/e/action/ShowInfo.php?classid=36&id=6672</ref><ref>https://stud.kz/referat/show/58759</ref>
 
Жоқшылық зардабынан Сәбит әркімнің есігінде жүріп, отыншы, сушы, қойшы, жылқышы болып күн кешіреді. Тапқаны тамағына жетпей, мұқтаждық қолын байлаған ол – жасында оқи алмайды. Бірақ, оқысам, білсем деген арманы ойынан бір кеткен емес. Өз бетінше ұмтылып, ауыл молдаларынан хат таниды, 15 жасында қисса, дастандар оқи алатын халге жетеді. Татар молдаларынан сабақ ала жүріп, «Шәкір – Шәкірат», «Зылиха – Жүсіп», «Зарқұм», «Сал-Сал», «Зейне – Зайнап», «Ләйлі – Мәжнүн», «Сейфул – Мәлік», «Бадүғұл – Жамал», «[[Алпамыс]]», «[[Ер Тарғын]]» жырларын, [[Ғабдолла Тоқаев]]тің шығармаларын тауып алып оқиды. Бұл дастандардың көпшілігін Сәбит ауыл ішінде көбінесе жатқа айтып жүреді. Өлең шығаруға талаптанады, ел аузына ілігеді, ауыл ішінде өлеңші бала атанады. [[Абай ҚұнанбаевҚұнанбайұлы|Абай Құнанбаевтың]]тың [[1909 жыл]]ы басылған өлеңдері жинағымен танысқан ол Абайдай ақын болуды аңсайды. Абай поэзиясы Сәбиттің ақындық талантына зор қозғау салады. Жасынан ел аузындағы жыр-толғауларды, қисса-дастандарды жаттап, мақамдап айтып үйренген.
 
[[Қазан социалистік төңкерісі]]нің жеңісі арқасында Сәбит Мұқанов та жалшылық қамытын біржола үзіп, аңсаған арманына жетті, жаңа өмір үшін күресушілердің алдыңғы қатарына саяси-әлеуметтік, қоғамдық істерге белсене қатынасты. Ол [[1918 жыл]]дың күзінде [[Омбы]] қаласындағы мұғалімдер курсына түсіп, онда бір жыл оқиды. Осы жылдары «[[Көңілім]]» (1917), «[[Зарығу]]» (1918), «[[Жоқшылыққа]]» (1918) өлеңдерін жазды. Білім ала жүріп, [[Мағжан Жұмабай|М.Жұмабаев]]қа хатшылық етті‚ оның педагогика тарихы курсынан оқыған лекцияларын қағазға түсірді. Өзі де алғашқы өлеңдерін Мағжанға оқып беріп‚ ақындық өнерін шыңдады.
38-жол:
Сәбит курсты бітіргеннен кейін ауылда мұғалім болады, жергілікті «Совдеп» жұмысына белсене араласады. Совет үкіметіне жан таласа қарсы тұрған бай-кулактардың бандиттік топтарын талқандауға төтенше құрылған әскери бөлім қатарына кіреді. Көкшетау ревкомының төрағасы болып қызмет атқарады. [[1920 жыл]]ы жаз айында Жұмабаевтың жетекшілігімен оқытушылар курсы қайта ашылып, күзге дейін сонда оқуын жалғастырды. 1920 жылы [[Бүкілодақтық Коммунист (большевиктер) партиясы]]на мүшелікке өтіп, 1921-1922 жылдары Петропавл қалалық партия комитетінде істейді. Осы тұста Сәбит Мұқановтың өлең, мақалалары «Еңбекші қазақ», «Жас қайрат», «Лениншіл жас» газеттері мен «Қызыл Қазақстан», «Әйел теңдігі» журналдарында жиі басылды. 1922-1924 жылдары [[Оренбург]]тегі рабфакта оқып, орыс әдебиеті классиктерінің шығармаларымен де танысады.
 
Партия орындарында қызмет атқара жүріп ол көп мәселелердің сырын ұғынады. Қазақ совет әдебиетінің өсуіне бөгет жасау ниетімен жаңашыл жас жазушыларды қақпайлап, тізгіндеп ұстамақ болған ұлтшыл-алашордашылардың зиянды әрекеттерін Сәбит дер кезінде байқап, [[Сәкен Сейфуллин]] бастаған советтік жас ақын-жазушылармен бірге тап жауларына қарсы күрес ашады. [[1921|1921 жылы]] [[коммунистік төтенше әскери бөлім]]нің жауынгері болды. [[1921-22|921–22 жылдары]] әртүрлі қызметтер атқарады‚ ел арасында астық жинау жұмысын жүргізді‚ Ақмола губерниясы ГПУ-дің Көкшетау болысындағы оперативтік уәкілі және РК(б)П Ақмола губернаторлық комитетінің нұсқаушысы болып қызмет атқарды.
 
С.Мұқанов жиырмасыншы жылдары бірнеше ұсақ өлеңдермен бірге, «Жетім қыз күйі», «Тұлпар жорығы», «Балбөпе», «Батырақ», «Октябрьдің өткелдері», «Қанды көл», «Құланның құны» дейтін поэмалары мен «[[Сұлушаш (поэма|Сұлушаш]]» романын жазды.