Уикипедия

Жаңақорған ауданы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Тарихын шолу
← Ескірек өңдемеЖаңарақ өңдеме →
Content deleted Content added
VisualWikitext
ш үлгі
Өңдеу түйіні жоқ
1-жол:
{{Әкімшілік бірлік-Қазақстан ауданы
|Атауы ауданның атауы = Жаңақорған ауданы
|Елтаңба елтаңба = Jañaqorğan seal.gif
|Ту ту =
|елтаңба сипаттамасы =
|Елтаңбаның ені =
|Тудың ені ту сипаттамасы =
|lat_dir = N |lat_deg = 43 |lat_min = 47 |lat_sec =32 ▼
|Елтаңбаның аты =
|lon_dir = E |lon_deg = 67 |lon_min = 22 |lon_sec =05▼
|Тудың аты = ▼
|Кіреді облысы = [[Қызылорда облысы]]▼
▲ |lat_deg= |lat_min= |lat_sec=
|аудан орталығы = [[Жаңақорған]]
▲ |lon_deg= |lon_min= |lon_sec=
|ауылдық округтер саны = 26
|CoordScale =
|кенттік әкімдіктер саны =
|Статусы = Аудан
|қалалық әкімдіктер саны =
▲ |Кіреді = [[Қызылорда облысы]]
|Енедіауылдар саны = =38
|Орталығықалалар саны = = [[Жаңақорған]]
|Ірі қаласыәкімі =
|әкімдіктің мекенжайы =
|Ірі қалалары =
|Құрылдықұрылған уақыты = =1928 жылы
|Жержер аумағы = 1516,4 мың6▼
|Әкімі =Ғалым Махмұтбайұлы Әміреев
|Жержер аумағы бойынша орны = ▼
|ЖІӨ =
|тұрғыны = 84 474<ref>[http://www.zhanakorgan.gov.kz/dinamika/dinamikadem.htm Қызылорда облысының Статистика департаменті. 01.07.2019]</ref>
|ЖІӨ жылы = ▼
|ЖІӨхалық саны бойынша орны = =
▲ |ЖІӨсанақ жылы = 2019
|Жан басына шаққанда ЖІӨ орны =
▲ |Тудың аты тығыздығы =
|Тұрғыны = 81 329<ref name="Stat2015">{{Cite web|accessdate = 2016-03-10|title = 2015 жыл басына Қазақстан Республикасы халқының жекелеген этностары бойынша саны|url = http://stat.gov.kz/getImg?id=ESTAT101220|publisher = Қазақстан Республикасы Ұлтық Экономика Министрлігі Статистика Комитеті}}</ref>
|тығыздығы бойынша орны =
|Санақ жылы = 2015
|ұлттық құрамы = {{nobr|[[қазақтар]] (99,12%)}}, {{nobr|[[орыстар]] (0,27%)}}, {{nobr|басқа ұлт өкілдері (0,61%)}}<ref>[http://www.stat.kz/publishing/DocLib4/2010/%D0%94%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%8F/Bull_Hsany2010.rar Қазақстан Республикасының Статистика агенттігі. Қазақстан Республикасы тұрғындарының облыстар, қалалар мен аудандар, жынысы мен жас ерекшелігі топтары, этностық бөлігі бойынша 2019 жылдың басындағы саны]</ref><ref name="пер.2019">[http://pop-stat.mashke.org/kazakhstan-ethnic2010.htm 2009 жылғы санақ бойынша Қазақстан тұрғындарының ұлттық құрамы]</ref>
|Пайызы =
|Халықтелефон саныкоды бойынша орны = 72435 =
|Тығыздығы пошта индексі = 120300
|Тығыздығысайты бойынша орны =
|Ұлттықкарта құрамы = Zhanakorgan District Kazakhstan.png
|Әкімшілікәкімшілік бірліктің картасы = = ▼
|Конфессионалдық құрамы =:
|ортаққордағы санаты =
қазақтар 99,07 %
орыстар 0,30 %
басқалары 0,63 % (2015 ж.)
▲ |Жер аумағы = 15,4 мың
|Жер аумағының пайызы =
▲ |Жер аумағы бойынша орны =
|Максималды биіктігі =
|Орташа биіктігі =
|Минималды биіктігі =
|Карта = Zhanakorgan District Kazakhstan.png
|Карта ені =
▲ |Әкімшілік бірліктің картасы =
|Әкімшілік бірлік картасының ені =
|Аббревиатура =
|Телефон коды = 72435
|Пошта индекстері = 120300
|Интернет-үйшігі =
|Автомобиль коды = 11, бұрын N
|Сайты =
|Commons санаты =
}}
'''Жаңақорған ауданы''' — [[Қызылорда облысы]]ның оңтүстік-шығысындағы әкімшілік бөліктікбөлік, [[1928 ж.жыл|1928]] жылы құрылған. Жерінің аумағы — 16,6 мың км². Орталығы — [[Жаңақорған]] ауылы.
 
== Географиялық орны, жер бедері ==
Жерінің аумағы — 15,4 мың км². Тұрғыны — 81,3 мың адам (2015). Аудандағы 38 елді мекен 26 ауылдық әкімшілік округтерге біріктірілген.
Орталығы — [[Жаңақорған]] кенті. Аудан жерінің солтүстік-шығыс бөлігін [[Қаратау жотасыныңжотасы (Тянь-Шань)|Қаратау жотасы]]ның солтүстік-батыс сілемдері алып жатыр. Ең биік жері — 1419 м (Бесарық өзенінің бастауында). Орталық бөлігін Сыр бойы жазығы, оңтүстігін, оңтүстік-батысын [[Қызылқұм (шөл)|Қызылқұм]] шөлі алып жатыр. Ауданның жер қойнауы кен байлықтарына бай. Қаратаудың [[Өгізмүйіз]] тауы етегінде [[Шалқия полиметалл кен орны|Шалқия]] кеніші орналасқан.▼
 
▲Орталығы — [[Жаңақорған]] кенті. Аудан жерінің солтүстік-шығыс бөлігін Қаратау жотасының солтүстік-батыс сілемдері алып жатыр. Ең биік жері — 1419 м (Бесарық өзенінің бастауында). Орталық бөлігін Сыр бойы жазығы, оңтүстігін, оңтүстік-батысын [[Қызылқұм (шөл)|Қызылқұм]] шөлі алып жатыр. Ауданның жер қойнауы кен байлықтарына бай. Қаратаудың Өгізмүйіз тауы етегінде Шалқия кеніші орналасқан.
 
== Қазба байлықтары ==
Кен орнынан мырыш, қорғасын, күміс, кадмий, т.б. сирек кездесетін металл кентастары кездеседі. Сондай-ақ, ауданда құрылысқа жарамды тас, қиыршықтас, құм, саз (бентонит), т.б. кен қорлары бар.
 
== Климаты, өсімдігі мен жануарлар дүниесі ==
Климаты — континенттік. Қысы біршама жұмсақ, жылы күндер жиі болып тұрады. Жазы ыстық, аңызақ. Қаңтар айындағы ауаның орташа температурасы — 6–7°С, шілдеде — 27–28°С. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері — 150–200 мм. Өзен жүйесін Сырдария өзені және оның оң салалары (Бесарық, Ақұйық, Жиделі, т.б.) құрайды. Борықтыкөл, Нарсоққан, Бозкөл, Қандыарал, Шұқырой, т.б. көлдері бар. Топырағы аллювийлі-шалғынды, шалғынды-батпақты, сор, сортаң, оңт-ке қарай құмды келеді. Қаратау етегінде жусан, селеу, шеңгел, тобылғы, жиде, итмұрын, шөлде баялыш, көкпек, сораңшөп, сексеуіл, жыңғыл, су бойында қамыс-құрақ өседі. Қасқыр, түлкі, қарсақ, борсық, жабайы шошқа, ақбөкен, қырғауыл, шіл, т.б. мекендейді.
 
== Халқы ==
== Өсімдіктер дүниесі ==
Тұрғындар саны – 84 474 адам ([[2019 жыл|2019]]). Ұлттық құрамы: [[қазақтар]] – 99,12%, [[орыстар]] – 0,27%, басқа ұлт өкілдері – 0,61%.
Қаратау етегінде жусан, селеу, шеңгел, тобылғы, жиде, итмұрын, шөлде баялыш, көкпек, сораңшөп, сексеуіл, жыңғыл, су бойында қамыс-құрақ өседі.
 
== Әкімшілік бөлінісі ==
== Жануарлар дүниесі ==
38 елді мекен 26 ауылдық округтерге біріктірілген:
Қасқыр, түлкі, қарсақ, борсық, жабайы шошқа, ақбөкен, қырғауыл, шіл, т.б. мекендейді.
[[Аққорған ауылдық округі]] • [[Ақүйек ауылдық округі]] • [[Байкенже ауылдық округі]] • [[Бесарық ауылдық округі (Жаңақорған ауданы)|Бесарық ауылдық округі]] • [[Екпінді ауылдық округі (Жаңақорған ауданы)|Екпінді ауылдық округі]] • [[Жайылма ауылдық округі (Қызылорда облысы)|Жайылма ауылдық округі]] • [[Жаңаарық ауылдық округі (Қызылорда облысы)|Жаңаарық ауылдық округі]] • [[Жаңақорған ауылдық округі]] • [[Кейден ауылдық округі]] • [[Келінтөбе ауылдық округі]] • [[Көктөбе ауылдық округі (Жаңақорған ауданы)|Көктөбе ауылдық округі]] • [[Қандөз ауылдық округі]] • [[Қаратөбе ауылдық округі (Жаңақорған ауданы)|Қаратөбе ауылдық округі]] • [[Қожакент ауылдық округі]] • [[Қожамберді ауылдық округі|Қожамберді ауылдық округі]] • [[Қосүйеңкі ауылдық округі]] • [[Қыраш ауылдық округі]] • [[Қыркеңсе ауылдық округі]] • [[Манап ауылдық округі]] • [[Мәшбек Нәлібаев ауылдық округі]] • [[Өзгент ауылдық округі]] • [[Сунақата ауылдық округі]] • [[Сүттіқұдық ауылдық округі]] • [[Талап ауылдық округі (Қызылорда облысы)|Талап ауылдық округі]] • [[Төменарық ауылдық округі]] • [[Шалқия ауылдық округі]]
 
== Кәсіпорныдары ==
== Халқы мен өнеркәсібі ==
Халықтың орташа тығызд. 1 км²-ге шамамен 5,3 адамнан келеді. Ірі елді мекендері: Жаңақорған, Шалқия, Бірлік, Бесарық, Келінтөбе, Төменарық. Өнеркәсіп орындарынан Шалқия кен өндіру кешені, тас ұнтақтау зауыты, т.б. шағын кәсіпорындар (май, нан зауыттары) бар. Жаңақорған ауданындағы бұрынғы күріш, қаракөл қойын, етті-сүтті ірі қара, бау-бақша, жеміс жидек өсіруге маманданған 14 кеңшар, 1 мал бордақылау бірлестігі 1997 жылдан бері акционерлік қоғамдар, серіктестіктер, өндірістік кооперативтер және шаруа қожалықтары болып қайта құрылған. Одан басқа құрылыс, көлік, телекоммуникация, тұрмыстық қызмет көрсету кәсіпорындары бар.
 
== Ауыл шаруашылығы ==
Егін егуге жарамды жері — 1,4 млн га, оның ішінде: жыртылған жері — 16,2 мың га, шабындығы — 30,8 мың га, жайылымы — 1,3 млн га. Негізінен, күріш өсіріледі. 2000 жылдың басында ауданда 22,6 мың ірі қара (оның ішінде 7,0 мың сиыр), 131,1 мың қой мен ешкі, 5,7 мың жылқы, 0,6 мың түйе болды. Ж.

== а-ндаӘлеуметтік жалпықұрылымдары ==
Жалпы білім беретін 40 мектеп, 2 музей, 20 мешіт, 32 кітапхана, 29 мәдениет үйлері мен клубтар, қонақ үйі, 2 спорт сарайы, 9 спорт кешені, стадиондар мен спортзалдар бар. 5 аурухана, 1 емхана, 22 фельдш.-акушерлік және 6 дәрігерлік пункттер жұмыс істейді. Аудандағы елді мекендерге 78,6 км су құбыры тартылған.
 
== Тарихи ескерткіштері ==
== Мәдениеті ==
Жаңақорған ауданында Қарасопы, Хорасан ата, Құрбан ата, Сунақ ата кесенелері, Ақтас мешіті сияқты тарихи-мәдени ескерткіштер бар. [[Ақ Орда (мемлекет)|Ақ Орданың]] астанасы [[Сығанақ]] қаласының орны сақталған. Құм астында қалған Сауран, Өзгент, Аққорған, Ордакент сияқты ежелгі қалалардың орны бар. Аудан жерімен [[Қызылорда]]–Шымкент автомобиль және темір жолдары өтеді.
 
== Жаңақорғанан шықан атақты адамдар ==
* [[Исатай Әбдікәрімов]],
* [[Сұлтан Сартайұлы Сартаев]],
Line 100 ⟶ 84:
{{Қызылорда облысы}}
{{Жаңақорған ауданы елді мекендері}}
{{wikify}}
 
[[Санат:Жаңақорған ауданы]]
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Жаңақорған_ауданы» бетінен алынған