Жітіқара ауданы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
ш →‎top: clean up, replaced: Шортанды өзені → Шортанды (өзен) using AWB
Өңдеу түйіні жоқ
28-жол:
|сайты = [http://zhitikara.kostanay.gov.kz/ zhitikara.kostanay.gov.kz]
}}
'''Жітіқара ауданы''' — [[Қостанай облысы]]ның батыс бөлігіндегі әкімшілік бөлік. Жерінің аумағы — 7 311,99 км². Орталығы — [[Жітіқара]] қаласы.
 
== Жер бедері ==
Жерінің аумағы — 7 311,99 км².
Ауданның аумағы шығысқа қарай еңіс келеді. [[Орал сырты үстірті]]нің орта бөлігін алып жатыр. Оның ең биік жері — ауданның оңттүстік-батыс жағындағы [[Жітіқара (тау)|Жітіқара тауы]] (414 м). Кен байлықтарынан асбест, каолин сазы, құрылысқа жарамды тас, құм, әктас т.б. кездеседі.
 
== Климаты, өсімдігі мен жануарлар дүниесі ==
Тұрғыны — 50 001 адам (2016)<ref name="Stat2016"/>.
Ауданның аумағы шығысқа қарай еңіс келеді. [[Орал сырты үстірті]]нің орта бөлігін алып жатыр. Оның ең биік жері — ауданның оңттүстік-батыс жағындағы [[Жітіқара (тау)|Жітіқара тауы]] (414 м). Кен байлықтарынан [[асбест]], [[каолин сазы]], құрылысқа жарамды тас, [[құм]], [[әктас]] т.б. кездеседі. Климаты шұғыл континенттік, қаңтардың орташа ауа температурасы — 17°С, шілдеде 20°С шамасында. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері шығыстан батысқа қарай 250 мм-ден 350 мм-ге дейін өзгереді. Жер беті сулары ауданның оңтүстік және шығыс шекараларымен ағып өтетін [[Тобыл|Тобыл]] өзенінен]], оның сол салалары — [[Бозбие (Қостанай облысындағы өзен)|Бозбие]], [[Ақтастысай]], [[Шортанды (өзен)|Шортанды]], [[Желқуар|Желқуар өзендерінен]] және Тобылдың бойында орналасқан кішігірім көлдерден тұрады. Топырағы қара, қызыл қоңыр карбонатты, оларда, көбінесе, бетеге мен жусан, селеу, өзен бойларында шалғынды шөптер басым өседі. Жабайы жануарлардан қасқыр, түлкі, қоян, саршұнақ, тышқандардың бірнеше түрі, құстардан кезқұйрық, бозторғай, бөдене, сары және ақ шымшық, қызғыш, қарға мен сауысқан мекендейді, өзен-көлдерде: қаз, үйрек, қасқалдақ, шағала кездеседі, аздап балық ауланады.
 
== Халқы ==
Аудан аумағындағы 21 елді мекен 1 қалалық және 12 ауылдық әкімшілік округке бөлінген. Орталығы — [[Жітіқара]] қаласы.
Тұрғындар саны – 47 661 адам ([[2019 жыл|2019]]). Ұлттық құрамы: [[қазақтар]] – 44,76%, [[орыстар]] – 37,69%, [[украиндар]] – 7,42%, [[немістер]] – 3,39%, [[татарлар]] – 2,23%, [[беларустар]] – 1,55%, [[башқұрттар]] – 0,68%, [[молдовалар]] – 0,33%, [[корейлер]] – 0,25%, [[әзірбайжандар]] – 0,24%, басқа ұлт өкілдері – 1,47%.
 
== Әкімшілік бөлінісі ==
Ауданның аумағы шығысқа қарай еңіс келеді. [[Орал сырты үстірті]]нің орта бөлігін алып жатыр. Оның ең биік жері — ауданның оңттүстік-батыс жағындағы [[Жітіқара (тау)|Жітіқара тауы]] (414 м). Кен байлықтарынан [[асбест]], [[каолин сазы]], құрылысқа жарамды тас, [[құм]], [[әктас]] т.б. кездеседі. Климаты шұғыл континенттік, қаңтардың орташа ауа температурасы — 17°С, шілдеде 20°С шамасында. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері шығыстан батысқа қарай 250 мм-ден 350 мм-ге дейін өзгереді. Жер беті сулары ауданның оңтүстік және шығыс шекараларымен ағып өтетін [[Тобыл|Тобыл өзенінен]], оның сол салалары — [[Бозбие (Қостанай облысындағы өзен)|Бозбие]], [[Ақтастысай]], [[Шортанды (өзен)|Шортанды]], [[Желқуар|Желқуар өзендерінен]] және Тобылдың бойында орналасқан кішігірім көлдерден тұрады. Топырағы қара, қызыл қоңыр карбонатты, оларда, көбінесе, бетеге мен жусан, селеу, өзен бойларында шалғынды шөптер басым өседі.
21 елді мекен 1 қалалық әкімдігі мен 11 ауылдық округтерге біріктірілген:
* [[Аққарға ауылдық округі]]
* [[Большевик ауылдық округі]]
* [[Жітіқара қалалық әкімдігі]]
* [[Забелов ауылдық округі]]
* [[Милютин ауылдық округі]]
* [[Мүктікөл ауылдық округі]]
* [[Пригородный ауылдық әкімдігі]]
* [[Приречный ауылдық округі (Қостанай облысы)|Приречный]]
* [[Степнов ауылдық округі]]
* [[Тоқтаров ауылдық округі]]
* [[Чайковский ауылдық әкімдігі]]
* [[Ырсай ауылдық округі]]
 
== Кәсіпорындары мен шаруашылығы ==
Жабайы жануарлардан қасқыр, түлкі, қоян, саршұнақ, тышқандардың бірнеше түрі, құстардан кезқұйрық, бозторғай, бөдене, сары және ақ шымшық, қызғыш, қарға мен сауысқан мекендейді, өзен-көлдерде: қаз, үйрек, қасқалдақ, шағала кездеседі, аздап балық ауланады. Халқының орташа тығыздығы — 1 км²-ге шамамен 7 адамнан келеді. Халқының 68%-і қалада және қала типті кентте тұрады (Жітіқара қаласы және [[Пригородный кенті]]).
Өнеркәсібі “Костанайасбест” акционерлік қоғамы, мемлекеттік “[[Жітіқара“Жітіқара жылу энергетикалық компаниясы]]”компаниясы” қазыналық кәсіпорны, “Булудов” жекеменшік кәсіпорны, одан басқа нан, сүт зауыттары, т.б. кәсіпорындардан тұрады. Жітіқара аданының [[ауыл шаруашылығы]]нашаруашылығына пайдаланатын жері 440,5 мың га, оның ішінде жыртылған жері 259,2 мың га, шабындығы 1,3 мың га, жайылымы 180,0 мың га (2000). 1996 жылға дейін 10 астық, 2 қой, 1 көкөніс-сүт кеңшары және [[Львов тәжірибе станциясы]] болды. Қазір олардың негізінде ауданда 340-тан астам шаруа (фермер) қожалықтары мен 18 серіктестік құрылды. Ауданда 30 мектеп, 1 мәдениет үйі, 2 кітапхана, 1 аудандық аурухана, 18 [[фельдшерлік-акушерлік]], 6 [[дәрігерлік-амбулаторлық пункттер]] жұмыс істейді.
 
== Инфрақұрылымы ==
Ірі ауылдары: Тоқтаров, Чайковское, Тургеневка, Мықтыкөл, Милютинка, Жалтыркөл, т.б.
Ауданда 30 мектеп, 1 мәдениет үйі, 2 кітапхана, 1 аудандық аурухана, 18 фельдшерлік-акушерлік, 6 дәрігерлік-амбулаторлық пункттер жұмыс істейді.
 
Өнеркәсібі “Костанайасбест” акционерлік қоғамы, мемлекеттік “[[Жітіқара жылу энергетикалық компаниясы]]” қазыналық кәсіпорны, “Булудов” жекеменшік кәсіпорны, одан басқа нан, сүт зауыттары, т.б. кәсіпорындардан тұрады. Жітіқара аданының [[ауыл шаруашылығы]]на пайдаланатын жері 440,5 мың га, оның ішінде жыртылған жері 259,2 мың га, шабындығы 1,3 мың га, жайылымы 180,0 мың га (2000). 1996 жылға дейін 10 астық, 2 қой, 1 көкөніс-сүт кеңшары және [[Львов тәжірибе станциясы]] болды. Қазір олардың негізінде ауданда 340-тан астам шаруа (фермер) қожалықтары мен 18 серіктестік құрылды. Ауданда 30 мектеп, 1 мәдениет үйі, 2 кітапхана, 1 аудандық аурухана, 18 [[фельдшерлік-акушерлік]], 6 [[дәрігерлік-амбулаторлық пункттер]] жұмыс істейді.
 
Экономикалық-әлеуметтік байланыстары [[Қостанай]] — [[Жітіқара]] темір жолымен және [[Қостанай]] — [[Жітіқара]], [[Жітіқара]] — [[Забеловка]], [[Жітіқара]] — [[Волгоградское]] — [[Жалтыркөл (Жітіқара ауданы)|Жалтыркөл]] автомобиль жолдары арқылы жүзеге асырылады.