Мақта (дақыл): Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
2-жол:
'''Мақта''' (Cossypіum), қоза–құлқайыр тұқымдасына жататын көп жылдық өсімдік туысы, бағалы талшықты [[дақыл]]. Мақта б.з. дейін [[Орта Азия]] республикаларында, [[Үндістан]]да, [[Иран]], [[Қытай]], [[Мексика]],[[Перу]] аймақтарында өсірілген. Қазақстанда 1918 жылы Түркістан жерін суландыруға байланысты қолға алынды. 1924 жылы мақта өсіретін [[Мақтаарал]] ауданы құрылды.
Мақтаның биіктігі 1–1,5 м. 1–2 негізгі бұтақтан 10–15 жанама бұтақша тарайды, одан кейін осы бұтақшаларға [[гүл]] мен қауашағы шығады. Гүлі жеке, ірі [[сары]] не [[ақ]]. Мақта өздігінен, кейде айқас тозаңданады. Сабағы 90–130 см-ге жетеді, жапырағы жүрек тәріздес. Жемісі 3–5 ұялы қауашақ, оның ішінде талшық, оның ортасында 20–40 мақта тұқымы болады. Мақтаның 35 түрі бар, оның 5 түрі қолдан өсіріледі. Мақта – жарық, жылу, ылғалды көп керек етеді. Тұқымы 10–12C-та өне бастайды, 25–30C-та жақсы өседі, 0C-та үсікке шалдығады. Гүлдеу және пісу кезінде ылғалды көп керек ететіндіктен, суармалы жерлерде жоғары өнім береді. Облыстың Мақтаарал, Сарыағаш, Шардара, Ордабасы, [[Отырар]] аудандарында, Арыс, Түркістан қалалық әкімдік аумақтарында Мақтаның орта талшықты нөмірлері (Қырғыз-3, С-4727, С-6524, 108-Ф) өсіріледі.
==Мақта өнімдері==
1 т шитті Мақтадан 330–360 кг талшық (бұдан 3000 м мата тоқылады), 100–110 кг тағамдық, [[техникалық май]], 30–40 кг қысқа талшық, 550–580 кг тұқым алынады. Тұқымында 20–25% [[май]] болады, сондықтан 1 т Мақта тұқымынан 170 кг Мақта майы, 400–420 кг [[күнжара]], 300 кг қауыз, мақта мамығы, [[олифа]], глицерин, т.б. құнды өнімдер алынады.
| |||