|
'''Софья Александровна Яновская''' (Неймарк т.; 19 (31) қаңтар, 1896 - 24 қазан 1966)<ref>[https://mathshistory.st-andrews.ac.uk/Biographies/Janovskaja/ Sof'ja Aleksandrovna Janovskaja]</ref> - кеңестіккеңес одағының [[математикматематикі]], [[философ]], [[мұғалім]], кеңестікКСРО уақытында математика философиясы мектебінің негізін қалаушы.
== Өмірбаяны ==
София Неймарк еврейлердің Грудно губерниясыгуберниясының (қазіргі Брест облысыоблысының) Пружани қаласында есепшінің отбасында дүниеге келген. Көп ұзамай отбасы Одессаға көшті.<ref>[http://lpcs.math.msu.su/~uspensky/bib/Uspensky_1966_UMN_Yanovskaya.pdf СОФЬЯ АЛЕКСАНДРОВНА ЯНОВСКАЯ]</ref>
[[1914]] жылы №2 Одесса гимназиясын бітіргеннен кейін, Новороссийск университетінің әйелдерге арналған жоғары курстарының табиғи бөліміне оқуға түседі. Оның математикада көрсеткен жетістігіжетістігін мұғалімдергебайқаған мұғалімдер, оны математикалық бөлімге ауысуғаауыстыруға ұсыныс жасадыжасайды. 1917 жылы оқуын тоқтатыптоқтатуға мәжбүр болып, революциялық күреске қосылдықосылады.
Азамат
соғысыАзамат соғыс және Антанта күштерінің араласуыбасып кіруі кезінде ОдессаСофья большевиктерЯновская метрополитенінеОдесса жәнебольшевиктердің астыртын жұмыстары мен Қызыл Крест жұмысынақұпия әрекеттеріне қатысты. 1918 жылы қарашада ол БКУкраинаның (б)Комунистикалық У-ғапартиясының кірдімүшесі болды. Ол «Коммунист» (Одесса большевиктер комитетінің органы) газетінің хатшысы бола тұра, майдан шебі арқылы заңсыз әдебиеттерді тасымалдаумен айналысқан. Ақ гвардияшылардың Одессадан шегінуі кезінде [[Қызыл Армия]] тобымен бірге тұтқынға алынып, өлімнен әрең қашып құтылды: өлім жазасына кесілген кезде өзенге құлап, жүзіп кетеқашып алдыкетті.
1918 жылы Софья Александровна белсенді большевикбольшевике Исаак Ильич Яновскийге үйлендітұрмысқа шықты. 1919 жылы Элисаветградқа көшіп келіп, Қызыл Армия қатарына қосылды,. онда алдыменАлдымен саяси Қызыл Армия сарбазы, содан кейінкейінен 12-Армияның Саяси Басқармасында "Қызыл Армия" газеті редакторының көмекшісікөмекшісіне болдыауысады.
1920 жылдан 1923 жылға дейін партияның Одесса губерниялық комитетінде жұмыс істедіатқарады. 1923 жылы Қызыл Профессорлар институтына жіберіліп, Мәскеу мемлекеттік университетінде Д.Ф.Егоровтың семинарына қатыса бастадыбастайды.
1925 жылы [[Мәскеу]] мемлекеттік университетінде магистранттар мен аспиранттарға арналған математика әдістемесі бойынша семинардысеминарын басқардыбасқаруға алды. 1928 жылы математика философиясы саласындағы алғашқы еңбек жарық көрді: «Гегельдегі санат категориясы және математиканың мәні». 1929 жылы Қызыл Профессорлар институтын бітірдіаяқтайды. 1930 жылы «Қазіргі кездегі математика философиясындағы идеализм» атты еңбекекінші еңбегі жарық көрді.
1931 жылы Яновскаяға профессор атағы берілді, Мәскеу математикалықМатематикалық қоғамынаОдағының (ММО)мүшесі болуға сайланды, ал 1935 жылы оған диссертация қорғаусыз болған диссертацияға физика-математика ғылымдарының докторы дәрежесі берілдіберілген.
1935 жылы Софья Яновская Людвиг Витгенштейннің [[КСРО|КСРО-ға]] сапары кезінде онымен бірге Мәскеу қаласында болды. Ол философқа Кеңес Одағында өмір сүру идеясынан бас тартуға кеңес берді.<ref>[https://iphras.ru/uplfile/logic/log11/Li_11_Biryukov_Biryukova.pdf ЛЮДВИГ ВИТГЕНШТЕЙН И СОФЬЯ АЛЕКСАНДРОВНА ЯНОВСКАЯ]</ref>
1941 жылдан 1943
Ұлы Отан соғысы кезінде,болған 1941 жылдан 1943 жылға дейін,жылдары Пермь мемлекеттік университетінде жұмыс істедіістейді. Осы уақыттауақыт ол көптеген оқушыларды математикаменкезінде, атапСофья айтқанда болашақ академик О.А. Олейникпен қызықтырды.
Яновская көптеген оқушыларды математикаға қызығушылын оятатын, солардың қатарында болашақ академик О.А. Олейникта болды.
1943 жылы Мәскеу мемлекеттік университетінің механика-математика факультетінде математикалық логика бойынша ғылыми семинар ұйымдастырды, оны И.И.Жегалкинмен және П.С.Новиковпен біргебірігіп, басқардығылыми семинарын ұйымдастырды. Математика тарихы бойынша тағы бір семинар 1944 жылы Мәскеу мемлекеттік университетінде басталып, оны А.П.Юшкевич, С.А.Яновская және М.Я.Выгодский басқардыбасқарушылығымен жүргізілді. 1948 жылы «Тарихи-математикалық зерттеулер» (IMR) деп аталатын семинар материалдарын жариялау басталды: бұл әлемдегі алғашқы математика тарихының мамандандырылған жылнамасы болды.
Яновскаяның математикалық логика саласындағы жұмысыжұмыстары 1959 жылы 3 наурызда Мәскеу мемлекеттік университетінің механика-математика факультетінің математикалық логика кафедрасының ашылуынашылуына дайындадыкөмегін тигізді. Кафедраны құру кезінде ол негізгі ұйымдастырушылық жұмыстардыжұмыстарын жүргізді. Софья атқарды,Яновская өмірінің соңғы күндеріне дейін кафедрада профессор болды.
==Дереккөздер==
| 