Қалақай: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
Толықтыру
Тег: Reverted Mobile edit Mobile web edit
ш Ganinek2018 (т) өңдемелерінен Kasymov соңғы нұсқасына қайтарды
Тег: Rollback
1-жол:
{{Taxobox
| color = lightgreen
| name = ҚышытқанҚалақай
| image =Urtica_dioica_(Blüten).jpg
| image_width = 200px
| image_caption = [[Шаншарлы қышытқанқалақай]] (''Urtica dioica'')
| regnum = [[Өсімдер]]
| divisio = [[Гүлді өсімдіктер|Magnoliophyta]]
16-жол:
Мәтінді қараңыз.
}}
''Қышытқан'Қалақай''' ({{lang-la|Urtica}}) — [[Қышытқанқалақайлар тұқымдасы]]нан бір туысы.
 
1774 жылғы Скалон А.Д Орыс-Қырғыз деген сөздігінде Крапива-Қышытқан деп көрсетілген.
 
Бір жылдық не көп жылдық, қос үйлі және сирек те болса бір үйлі шөптесін өсімдік. Сабағы мен жапырағы түкті. Жапырақтары қарама-қарсы орналасқан. Ұсақ гүлдері масақ тәрізді гүл шоғын құрайды.
 
Қоныржай және тропик аймақта 40-тан астам, [[Қазақстан]]да 3 түрі бар. Көлеңкелі, ылғалды жерлерде, орманда, бақта, жол бойында өседі. Қазақстандың барлық түрінің құрамында ақуыз көп болады. Жемшөптік маңызды түрі&nbsp;— [[қосүйлі қышытқанқалақай]] (''Urtica dioica'') сондай-ақ Қазақстанның барлық жерінде кездеседі.Биіктігі 1 м-дей. Сабағы тік, жапырақтары өркенге қарамауылықарсы орналасады. Өсімдікті түгелдей күйдіргіш безді түктер жапқан. Безді түктер денеге тисе түктің ұшы морт сынып, түбіндегі (ішіндегі) сұйықтық дереу денеге жайылып күйдіреді. Халық аузындағы «қалақай шақты» деген осы. Бұл туысқа жататын өсімдіктер бір үйлі, кейде екі үйлі болады. Гүлшоғырлары сырғагүл, жай және күрделі масақ тәрізді, жартылай шатыр болып жапырақ қолтығынан немесе сабақтың ұшынан дамиды. [[Аталық]] гүлінде біркелкі 4 тостағанша жапырақша, 4 аталық (жай гүлсерікті) бар. Аналық гүлінде 4 тостағанша жапырақшаның екеуі сыртқы, екеуі ішкі шеңберде орналасқан. Көктемнің аяғынан бастап, жаз бойы гүлдейді. Жемісі – бір-бірімен біріккен қос жаңғақша. Қос үйлі қалақай – құнарлы мал азығы. Малға туралған және булаған түрінде беріледі. Тұқымын жылқы мен құс сүйсініп жейді.Қышытқан Қалақайдың барлық түрінің құрамында ақуыз, сондай-ақ К, С, В витаминдері, [[илік]] заттар және [[минерал]]ды [[тұз]]дар, әр түрлі органикалық қышқылдар болғандықтан, ол тағам ретінде және медицинада пайдаланылады.Қышытқан Қалақай препаратын [[диабет]]пен ауырғанда, кептірілген жапырағынан жасалған қайнатындыны қақырық түсіру және асқазанды тазарту үшін ішеді. Жаңа жұлып алған жас жапырағын сүйелге жапсырады.<ref>Қазақстан Республикасының табиғаты 3 том, 2 бөлім</ref>
 
== Сілтемелер ==
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Қалақай» бетінен алынған