23:06, 2021 ж. қаңтардың 6 кезіндегі нұсқа кодын көру Тогжанааааа (талқылау \| үлесі) 128 edits Өңдеу түйіні жоқ ← Ескірек өңдеме		18:09, 2021 ж. қаңтардың 8 кезіндегі нұсқа кодын көру Kasymov (талқылау \| үлесі) Администраторлар 84 728 edits Өңдеу түйіні жоқ Жаңарақ өңдеме →
1-жол: '''Ауа''' – — жер атмосферасын құрайтын табиғи газдар қоспасы: азот (78,09%), оттек (20,95%), инертті газдар (0,94%), көмірқышқыл газ (0,03%). Тығыздығы 1,2928 г/л, суда ерігіштігі 29,18 см3/л. Ауа – адамның, жануар мен өсімдіктер әлемінің тіршілік ететін ортасы.<ref>Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Химия. Н.Нұрахметов, А.Ниязбаева, Р.Рысқалиева, Н.Далабаева. — Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007 жыл. — 336 бет. ISBN 9965-36-416-8</ref> Ауаның құрамында басқа [[инертті газ]]дардың, сутектің, [[азот оксиді\|азот оксидтерінің]], [[көміртек оксиді\|көміртек оксидтерінің]], [[аммиак]]тың, [[метан]]ның, күкіртті газдың және тағы да басқалары мөлшері бар. Жердің ендігіне байланысты ауадағы су буының орташа мөлшері 0,2-ден 2,6%-ға дейін барады. Ауа массасының 4/5-іне жуығы тропосферада шоғырланады; атмосфераның жоғары қабаттарында [[гелий]] мен [[сутек]] басым болады.<ref>Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: География және геодезия. — Алматы: «Мектеп» баспасы, 2007 жыл. — 264 бет. ISBN 9965-36-367-6</ref> ==Ауаның құрамы== Ауаның құрамында оттегі бар екендігін [[1774]] жылы француз ғалымы А. Лавузье анықтаған. [[Сурет:Aya kuram.PNG\|right\|300px\|thumb]] Ауаның сапалық құрамын анықтау үшін мынадай тәжірибе жасайық. Кристалдандырғышқа су құйып алып, судың бетінде қалқып жүретін пенопластка жіңішке шырақ (парафиннен жасалған) орнатып, оны жағып суға саламыз да, шырақты сыртында 5 бөлікке бөлінген белгісі бар, цилиндрмен жабамыз. Біраздан кейін су цилиндр бойымен оның көлемінің 1/5 бөлігіне көтерілгенін байқаймыз. Бұдан шығатын қорытынды - ауаның көлемі бойынша 20%-ы оттегі, ол шырақтың жануына жұмсалды (13- сурет). Line 10 ⟶ 11: Ауадағы оттегінің мөлшері техногендік факторлардың әсерінен азайып отырады, ол механикалық және химиялық жолмен жүреді. Механикалық әсерлер: газ, шаң күйіндегі химиялық заттар. Химиялық өндіріс орындары шоғырланған аймақтарда ([[Өскемен]], [[Тараз]], [[Шымкент]], [[Қарағанды]], [[Хромтау]], [[Текелі]], [[Павлодар]], т.б.) экологиялық мәселелер ушығып отыр, ал үлкен қалаларда бұл мәселе автокөліктер әсерінен шиеленісуде.~~<br>~~ Жергілікті жерлерде өндірістік әсерлердің, әр түрлі болғандығынан ластаушы газдардың құрамы әр түрлі болады (жылу электр стансалары (ЖЭС), зауыттардың, автокөліктердің газдары). Олардың шамасы біразға дейін қоршаған ортаға зиян тигізе қоймайды, заттардың осы мөлшері зиянсыз шамасының шегі (ЗШШ) деп аталады. Line 24 ⟶ 26: #Оттегінің ағынын тоқтату. Жанып жатқан отты ауыр заттармен жабу. Өз бетімен басқаруға көнбей жүретін жану өрт деп аталады. Оның орманға тигізетін зияны өте үлкен, экономикалық зияны да бар.<ref>Химия: Жалпы білім беретін мектептің сыныбына арналған оқулық. Усманова М.Б., Сақариянова Қ.Н. –Алматы: Атамұра, 2009. - 216 бет. ISBN9965-34-887</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} ~~<references/>~~ {{wikify}} [[Санат:Атмосфера]] ~~[[Санат:Геодезия]]~~ ~~[[Санат:Ғылым]]~~ ~~[[Санат:Терминология]]~~ ~~[[Санат:Химия]]~~ {{stub}} ~~[[en:Atmosphere of Earth#Composition]]~~

Ауа: Нұсқалар арасындағы айырмашылық