Ақындар айтысы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Қазақтың ауыз әдебиетінде айтыстың бірнеше түрі бар:<br />

1. Бәдік;

3. Жануарлар мен адамның айтысы;

4. Өлі мен тірінің айтысы;

– Мәдениеттілік, әдеп, сыпайылық, бір-біріне құрметпен қарап бағалай білу.

 

"Айтысқа түсіп жүрген суырыпсалма ақын тегінде өлең таба алмағандықтан, ұйқасты сөз құрай алмағандықтан жеңілмейді. Олар жеңілгенде ұтымды дәлелден жұтап, жүйеге жығылып барып жеңіледі. Жеңуші адам өзінің қарсы ақынына бет бұруға, жалтаруға ерік бермей, нақты дәлелдермен тұсап, тұқыртып буып тастайды", – деген М.Әуезов сөздері ақындар айтысының өзіндік сипатын танытады. Бұл – бүгінгі айтысқа да толық қатысты шарт-талап.

Бүгінде сөзге, ойға жүйрік ақындар жаңа заманға лайықталған жыр жолдарымен, ерекше сөз саптауларымен, тосын теңеулерімен, жарасымды әзіл-қалжыңдарымен таныла бастады. Бұл жолдағы талмай ізденіс, жасқанбай ойларын ашық айту, толғағы жеткен мәселелерді жұртшылыққа орнымен жеткізу айтыстың пәрменділігін, әсерлілігін арттырады. Мысалы, ақын Мэлс Қосымбаевтың Дәулеткерей Кәпұлымен айтысында, мынандай:

Уа, Мэлс, тектілікке сай болалық,<br />

Бұл айтыс – шайқасатын майдан анық.<br />

Атқан оғы тиетін айға барып.<br />

Іркес-тіркес іріден сөйлесеңші,<br />

 

Балғынбек:<br />

Көп шайқаймын басымды. Бұлтармаймын.<br />

Басып жейтін қарақұс мен емеспін,<br />