Мэри Шелли: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
Беттің барлық мағлұматын аластады
Тег: Blanking Reverted ✔ Тексерілді деп белгіледі
Өңдеу түйіні жоқ
Тег: Manual revert
1-жол:
{{Тексерілмеген мақала|date=ақпан 2021}} <!-- БҰЛ МӘТІНДІ ӨШІРМЕҢІЗ! БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ! -->
{{Жазушы|Есімі=Мэри Шелли
|Шынайы есімі=Mary Shelley
|Суреті=Mary Wollstonecraft Shelley Rothwell.tif
|Туған кездегі есімі={{Lang-en|Mary Wollstonecraft Godwin}}
|Туған күні=[[30 тамыз]] [[1797 жыл|1797]]
|Қайтыс болған күні=[[1 ақпан]] [[1851 жыл|1851]] (53 жас)
|Туған жері=[[Somers Town]], [[Лондон]], [[Ұлыбритания]]<ref>[http://www.isfdb.org/cgi-bin/ea.cgi?1836 Summary Bibliography: Mary Shelley]</ref> <ref>https://londonist.com/2011/08/monday-miscellanea-40</ref>
|Қайтыс болған жері=[[Chester Square]], [[Лондон]], [[Ұлыбритания]]
|Азаматтығы=[[Ұлыбритания]]
|Мансабы=[[Жазушы]]
|Бағыты=[[Романтизм]]
|Жанры=Готикалық роман, [[Фэнтези|фэнтези]], мистикалық
|Шығармалардың тілі=ағылшын
|Сыйлықтары=[[Ғылыми фантастика және фантастикалық даңқ залы]] {{Lang-ru|[https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%BB_%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D1%8B_%D0%BD%D0%B0%D1%83%D1%87%D0%BD%D0%BE%D0%B9_%D1%84%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B8%D0%BA%D0%B8_%D0%B8_%D1%84%D1%8D%D0%BD%D1%82%D0%B5%D0%B7%D0%B8 Зал славы научной фантастики и фэнтези]}} ([[2004 жыл|2004]])
|Қолтаңбасы=Mary Shelley Signature.png
}}
'''Мэ́ри Ше́лли''' ({{Lang-en|Mary Shelly}}, туған кездегі есімі ''Мэри Уолстонкрафт Годин'' {{Lang-en|Mary Wollstonecraft Godwin}}, [[30 тамыз]] [[1797 жыл|1797]] - [[1 ақпан]] [[1851 жыл|1851]], [[Лондон]]) - [[Ұлыбритания|ағылшын]] жазушысы.
 
[[Франкенштейн, немесе Заманауи Прометей]] ( {{Lang-ru|[https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%BA%D0%B5%D0%BD%D1%88%D1%82%D0%B5%D0%B9%D0%BD,_%D0%B8%D0%BB%D0%B8_%D0%A1%D0%BE%D0%B2%D1%80%D0%B5%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D1%82%D0%B5%D0%B9 Франкенштейн, или Современный Прометей]}} ) кітабының авторы ретінде танымал.
 
== Өмірбаяны ==
Мэри Шелли [[Лондон|Лондонда]] ([[Англия]]) әйгілі оқытушы және жазушы [[Мэри Уолстонкрафт|Мэри Уолстонкрафттың]] және либералды, [[Анархизм|анархистік]] және [[Атеизм|атеистік]] көзқарастарды ұстанатын әйгілі философ және журналист [[Годвин Уильям|Уильям Годвиннің]] отбасында дүниеге келген. Анасы босанғаннан кейін, көп ұзамай қайтыс болды, ал әкесі Мэри мен оның жалғыз сіңлісі, [[Фэнни Имлей|Фэнни Имлейді]], асыруға мәжбүр болғандықтан, қайтадан үйленді. Әкесінің басшылығымен Мэри керемет білім алды, сол кездегі қыздарға мұндай зат сирек болатын.
 
Ол әкесі сияқты фристайл және радикалды [[Перси Биш Шелли|Перси Биш Шеллимен]], Перси мен оның бірінші әйелі Гарриет Лондондағы Годвиндердің үйіне барған кезде алғашқы рет кездесті. 1814 жылдың жазында, Перси 16 жастағы Мэримен бір-біріне ғашық болды. Олар Мэридің өгей сінілісі, [[Клара Клармонт|Клара Клармонтпен]] бірге, [[Франция|Францияға]] қашып кетті. Бұл ақынның екінші қашуы болды, өйткені ол үш жыл бұрын Гарриетпен бірге қашып кеткен. Бірнеше апта өткен соң, қайтып келген жас жұп, Годвин оларды көргісі келмегеніне таңарып қалды.
 
Мэриге, оның жұмыстары мен бүкіл өмірінің махаббатына айналған, Перси жұбаныш болды. Перси де алғашқы жылдары серіктесімен қанағаттанғандырақ болды. Ол Мэридің "поэзияны сезініп, философияны түсіне алатындығына" қуанышты болды, бірақ ол да Гарриет сияқты, оны досы Томас Хоггпен бөлісу туралы ұсынысынан бас тартты. Осылайша, Мэри Персидің еркін махаббат мұраттарына деген адалдығы әрқашан өзінің көптеген өлеңдерінде жазған "шынайы махаббатқа" деген ішкі ұмтылысымен сәйкес келмейтінің түсінді.
 
1816 жылы қаңтарда, олардың Уильям атты ұлдары пайда болды; ол Мэридің әкесінің есімімен аталды. 1816 жылы 30 желтоқсанда Персидің әйелі өзін-өзі өлтіргеннен кейін<ref>[http://knarf.english.upenn.edu/People/hshelley.html Harriet Shelley]</ref> көп ұзамай ол Мэримен үйленді. 1817 жылдың қыркүйегінде Клара деген қыздары дүниеге келді, алайда ол бір жылдан кейін қайтыс болды. Келесі жылдың маусым айында Уильям қайтыс болды, ал 12 қарашада [[Флоренс]] ұлы дүниеге келді. Перси 1822 жылы шілде айында, Ливорнодан "Ариэль" шхунына қайтып жатқан кезде, суға батып қайтыс болды<ref>Дауден Э. Очерк жизни Шелли // Шелли П. Б. Избранные произведения. Стихотворения. Поэмы. Драмы. Философские этюды. — М., Рипол классик. — 1998.</ref>.
 
1970 жылдарға дейін Шелли негізінен күйеуінің шығармаларын жариялауға тырысуымен белгілі болды, сонымен қатар әліде әйгілі және көптеген адамдарды театр мен кино экрандауға шабыттандырған "Франкенштейн" романымен танымал болды.
 
Мэри Шелли 1851 жылы 1 ақпанда қайтыс болды.
 
== Женева көлі және Франкенштейн ==
1816 жылының мамырында Мэри Годвин, Перси Шелли және олардың ұлы, Клэр Клэрмонтпен [[Женева|Женеваға]] сапар шекті. Олар жазды ақын лорд [[Джордж Байрон|Байронмен]] бірге өткізбек болды, оның Клэрмен қарым-қатынасының нәтижесі соңғысының жүктілігі болды. Олар бұл жерге 14 мамырда келді, ал Байрон оларға тек 25 мамырда дәрігер [[Джон Уильям Полидор|Джон Уильям Полидоримен]] бірге қосылды. Осы уақытта Мэри Годвин оған Шелли ханым ретінде жүгінуді сұрайды. Колония деген ауылда, [[Женева көлі|Женева көлінің]] жанында, Байрон [[вилла|вилланы]], ал Перси Шелли - қарапайым, бірақ тікелей жағалау бойындағы үйді жалға алды. Олар шығармашылықпен, қайықта серуендеумен және түнгі әңгімелермен уақыт өткізді.
 
"Жаз ылғалды және суық болды", "жаңбыр бізді үйден шығармады" — деп кейінірек Мэри еске алды. Әңгімелерге арналған көптеген тақырыптардан басқа, [[XVIII ғасыр|XVIII]] ғасырда өмір сүрген философ және ақын [[Эразм Дарвин|Эразм Дарвиннің]] тәжірибелері туралы әңгіме қозғалды. Ол гальванизация мәселелерімен айналысқан (сол кезде "гальванизация" термині электрогальваникалық әдіспен металл жабындарды жасауды емес, [[Луиджи Гальвани|Луиджи Гальванидің]] әдісі бойынша электр тогының әсер ету процесін білдіретін — бұлшықеттің жиырылуын және өлі денені қайта тірілудің пайда болуын тудыратын) және өлі дененің немесе шашыраңқы қалдықтардың өмірге қайта оралуының орындылығын деп есептелген. Тіпті ол өлі заттарды тірілте алды деген қауесет тарады. Байрон вилласындағы каминнің жанында отырып, компания неміс елес әңгімелерін де оқыды. Бұл Байронды әрқайсысы "тылсым" әңгіме жазу туралы ұсынысқа итермеледі. Көп ұзамай Мэри Годвиннің түсінде "Франкенштейнді" жазу идеясы пайда болды»:
 
"Маған ол жиналған тіршілік иесіне сүйеніп, оккультивті ғылымдардың ізбасары, бозғылт ғалым келді. Мен адам кейпіндегі жексұрын фантомды көрдім, содан кейін белгілі бір қуатты қозғалтқышты қосқаннан кейін, ол өмірдің белгілерін көрсетті. Оның қимылдары қысыңқы, күшсіз болды. Бұл қорқынышты көрініс болды; Жаратушының керемет механизмін алдау әрекеттерінің салдары өте қорқынышты болады".
 
Мэри бастапқыда новелла жанрында болуы керек шығармамен жұмыс істей бастады. Перси Шеллидің ынта-жігерінің әсерінен, новелла романның көлеміне дейін өсті, Мэри үшін бұл бірінші романы болып, "Франкенштейн, немесе қазіргі Прометей" деп аталды. Бұл роман 1818 жылы жарық көрді, алғашқы басылымы анонимді болды<ref>[http://www.isfdb.org/cgi-bin/title.cgi?9795 Title: Frankenstein, or, The Modern Prometheus]</ref>. Кейінірек ол [[Швейцария|Швейцариядағы]] жазды "мен бала кезімнен өмірге алғаш қадам басқан кезім" деп сипаттайды.
 
== Беделі ==
Мэри Шелли [[Жазушы|жазушы]] ретінде байсалды қабылданды, дегенмен рецензенттер оның шығармаларының саяси бағытын жиі жіберіп алатын. Ол қайтыс болғаннан кейін, көбіне [[Перси Биш Шелли|Перси Биш Шеллидің]] әйелі және “Франкенштейн” авторы ретінде есте қалды<ref> Mellor, xi, 39.</ref>. Редактор Фредерик Джонс, Мэри Шеллидің 1945 жылы жарияланған хаттар туралы жазбаларында былай деп жазған: «Қазіргі өлшеміндегі ықтимал шығармалардың коллекциясы хаттардың жалпы сапасымен немесе Мэри Шеллидің жазушы ретіндегі маңыздылығымен ақтауға болмайды. Бірақ оның Перси Биш Шеллидің әйелі болған деген факт бізді қызықтырады» ({{Lang-en|«A collection of the present size could not be justified by the general quality of the letters or by Mary Shelley's importance as a writer. It is as the wife of Percy Bysshe Shelley that she excites our interest..»}})<ref>Qtd. in Blumberg, 2.</ref> <ref>Bennett, "Finding Mary Shelley", 291.</ref>
.
 
== Басты шығармалары ==
 
• [[Алты апталық саяхаттың тарихы]] ( {{Lang-ru|История шестинедельного путешествия}} ) / [https://ru.wikipedia.org/wiki/History_of_a_Six_Weeks%27_Tour History of Six Weeks' Tour through a Part of France, Switzerland, Germany, and Holland, with Letters Descriptive of a Sail round the Lake of Geneva, and of the Glaciers of Chamouni] (1817)
 
• [[Франкенштейн, немесе Заманауи Прометей]] ( {{Lang-ru|[https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%BA%D0%B5%D0%BD%D1%88%D1%82%D0%B5%D0%B9%D0%BD,_%D0%B8%D0%BB%D0%B8_%D0%A1%D0%BE%D0%B2%D1%80%D0%B5%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D1%82%D0%B5%D0%B9 Франкенштейн, или Современный Прометей]}} ) / Frankenstein; or, The Modern Prometheus (1818)
 
• {{Lang-ru|[[Матильда]]}} (1819)
 
• {{Lang-ru|[[Вальперга новелла|Вальперга]]}} (1823)
 
• [[Соңғы адам]] ( {{Lang-ru|[https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%BE%D1%81%D0%BB%D0%B5%D0%B4%D0%BD%D0%B8%D0%B9_%D1%87%D0%B5%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D0%BA_(%D1%80%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D0%BD) Последний человек]}} ) (1826)
 
• Перкина Уорбектің тағдыры ( {{Lang-ru|[[Судьба Перкина Уорбека]]}} ) (1830)
 
• {{Lang-ru|[[Лодор]]}} (1835)
 
• {{Lang-ru|[[Фолкнер]]}} (1837)
 
Суретші және жазушы [[Люси Мэдокс Браун]] жазушының көркем өмірбаяның жазды және оны өзінің [[альтер-эго]] ретінде ұсынды.
 
== Кинода ==
• 1935 — «Франкенштейнның келіні» ( {{Lang-ru|«[https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B5%D0%B2%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%B0_%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%BA%D0%B5%D0%BD%D1%88%D1%82%D0%B5%D0%B9%D0%BD%D0%B0_(%D1%84%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D0%BC) Невеста Франкенштейна]»}} ). Мэри Шелли рөлінде — [[Эльза Ланчестер]].
 
• 1972 — «Шелли» / Shelley. Рөлде [[Дженни Агуттер]] / Jenny Agutter.
 
• 1973 — Byron libérateur de la Grèce ou Le jardin des héros. Рөлде Анни Делби / Anne Delbée.
 
• 1986 — «Готика». Рөлде — [[Наташа Ричардсон]].
 
• 1990 — «Азат етілген Франкенштейн» ( {{Lang-ru|«[https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%BA%D0%B5%D0%BD%D1%88%D1%82%D0%B5%D0%B9%D0%BD_%D0%BE%D1%81%D0%B2%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D0%B6%D0%B4%D1%91%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D0%B9 Франкенштейн освобождённый]»}} ). Рөлде [[Бриджит Фонда]].
 
• 1990 — «Тау елінің адамы» ( {{Lang-ru|«[https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%BE%D1%80%D0%B5%D1%86_(%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D1%81%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%B0%D0%BB) Горец]»}} ) (Франция-Канада). The Modern Prometheus (1997) бөлімі. Рөлде Трейси Киттинг / Tracy Keating.
 
• 2003 — «Байрон» (Ұлыбритания, режиссер [[Джулиан Фарино]]). Рөлде [[Салли Хокинс]].
 
• 2004 — «Мэри Шелли» / Mary Shelley. Рөлде Сара Аллен / Sarah Allen.
 
• 2012 — «Франкенштейнмен өмір сүру» ( {{Lang-ru|«Жить с Франкенштейном»}} ) / «Living with Frankenstein» (сериал). Рөлде Дженнифер Нила Пейдж / Jennifer Neala Page.
 
• 2013 — «Ғашық Франкенштейн» ( {{Lang-ru|«Франкенштейн в любви»}} ) / Frankenstein in Love. Рөлде Сара Аткинсон / Sara Atkinson.
 
• 2014 — «Франкенштейн және вампир» ( {{Lang-ru|«Франкенштейн и вампир»}} ) / Frankenstein and the Vampyre: A Dark and Stormy Night. Рөлде Анна Тейлор Гордон / Hannah Taylor Gordon.
 
• 2015 —«Франкенштейннің шежірелері» ( {{Lang-ru|«Хроники Франкенштейна»}} ) / «The Frankenstein Chronicles» (сериал). Рөлде [[Анна Максвелл Мартин]] / Anna Maxwell Martin.
 
• 2016 — «Екінші мүмкіндік» ( {{Lang-ru|«[https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B9_%D1%88%D0%B0%D0%BD%D1%81_(%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D1%81%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%B0%D0%BB) Второй шанс]»}} ) / «Second Chance» (USA). Рөлде — [[Дилшад Вадсариа]] / Dilshad Vadsaria.
 
• 2017 — «Құбыжыққа сұлу» ( {{Lang-ru|«[https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%80%D0%B0%D1%81%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D1%86%D0%B0_%D0%B4%D0%BB%D1%8F_%D1%87%D1%83%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%89%D0%B0 Красавица для чудовища]»}} ) / Mary Shelley. Рөлде [[Эль Фэннинг]] / Elle Fanning.
 
• 2020 — «Вилла Диодатиның елестері» ( {{Lang-ru|«[https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%B8%D0%B7%D1%80%D0%B0%D0%BA%D0%B8_%D0%B2%D0%B8%D0%BB%D0%BB%D1%8B_%D0%94%D0%B8%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D1%82%D0%B8 Призраки виллы Диодати]»}} ) / «The Haunting of Villa Diodati», «[[Доктор Кім]]» ғылыми-фантастикалық телесериалының эпизоды . Рөлде Лили Миллер/Lili Miller.
 
== Дерекөздер==
 
[[Санат:30 тамызда туғандар]]
[[Санат:1797 жылы туғандар]]
[[Санат:Лондонда туғандар]]
[[Санат:1851 жылы қайтыс болғандар]]
[[Санат:Лондонда қайтыс болғандар]]
[[Санат:Алфавит бойынша жазушылар]]
[[Санат:Алфавит бойынша тұлғалар]]
[[Санат:Романтизм жазушылары]]
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Мэри_Шелли» бетінен алынған