Сахара: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ
46-жол:
Әр түрлі ақпарат көздері Сахараның шекараларын әр түрлі анықтайды, сондықтан оның аумағын бағалау өзгеріп отырады. 100 және 200 мм [[изогиета]]лар, құрғақшылық индекстері, [[құрма пальма]]ларының жемісті шекарасы және солтүстігінде [[эспарто]] шөптерінің өсуі, сондай-ақ оңтүстіктегі басқа ботаникалық ерекшеліктер қолданылады. Кейбір дереккөздерде Сахараның шығыс шекарасы Ніл алқабының бойымен сызылған ([[Арабия]] мен [[Нубия]] шөлдері кірмейді). [[Үлкен кеңес энциклопедиясы]] 6-дан 8 миллион км2-ге дейінгі аралықты ұсынады.<ref>Сахара — [[Үлкен кеңес энциклопедиясы]]ның мақаласы.</ref> [[Британника энциклопедиясы]]на сәйкес Сахара шамамен 8,6 миллион км<sup>2</sup> аумақты алып жатыр, бұл Африка аумағының шамамен 30% құрайды.<ref>http://www.britannica.com/EBchecked/topic/516375/Sahara — Britannica Online Encyclopedia (en.)</ref> WWF (Дүниежүзілік жабайы табиғат қоры) «үлкен Сахараның» ауданын сипаттайтын 9,1 миллион км<sup>2</sup> цифрды келтіреді.
 
 
<big>'''Геология және пайдалы қазбалар'''</big>
 
Сахара — ежелгі [[Африка тақтасы]]ның солтүстік-батыс бөлігінде, яғни Сахара тақтасында орналасқан. Орталық Сахара көтерілу аймағы тақтаның батыс бөлігінен шығысқа қарай орталық бөлігін бойлай созылып жатыр, ол жерге [[кембрий]]ге дейінгі кристалды жертөле шығады: батыста Регибат массиві Танезруфт ойпатымен [[Ахаггар]] тауларынан бөлінеді, ол ауыспалы [[горст]]тар мен [[грабен]]дер. Одан әрі шығысқа қарай Тибести, Эль-Увайнат, Эль-Эглаб массивтері, сонымен қатар Нубия-Араб қалқанының батыс шығыңқы бөлігі (Этбай жотасы).
 
Көтерілу аймағының солтүстігі мен оңтүстігінде Солтүстік Сахара мен Оңтүстік Сахараның шөгу аймақтары — [[фанерозой]] [[шөгінді тау жыныстары]]мен толтырылған платформалық шұңқырлар орналасқан. Осы белдеулерде ортаңғы бор дәуіріне дейін континентальды қабаттар жинақталып, кейінірек (бор дәуірінің аяғында - [[палеоген]]нің басында) теңіз шөгінділерімен жабылған (оның үстіне шөгу аймағының оңтүстік бөлігінде теңіз шөгінділері онша қалың емес). [[Олигоцен]] дәуірінен бастап теңіз шегініп, ежелгі массивтер (әсіресе Ахаггар мен Тибести) қатты көтерілісті бастан кешірді. Оңтүстік Сахараның шөгу аймағы [[Таоденни]] жазық синеклизасын, Гао грабенін, Мали-Нигер синклизін және Чад синеклизасын қамтиды.
 
Платформаның тұрақтылығының арқасында [[палеозой]] түзілімдері көлденең қалып, аз өзгеріске ұшырады. Сахараның көп бөлігінде бұл түзілімдер мезозой шөгінділерімен жабылған, олармен көптеген маңызды [[сулы қабат]]тар байланысты. Шөлдің солтүстік бөлігінде бұл түзілімдер ұзартылған ойпаттармен және бассейндермен де байланысты: Батыс Египет [[оазис]]терінен Алжир атуына дейін. Шөлдің оңтүстік бөлігіндегі платформаның шұңқыры [[кайнозой]] көлдері алып жатқан үлкен бассейндерді құрды (мысалы, [[Чад]] мега-көлі және [[Унианга]] көлдер тобы).
 
Сахара аумағында [[мұнай]] мен [[газ]]дың ([[Хасси-Месауд]] кен орнын қоса алғанда Сахара мұнай-газ бассейні), [[темір]] ([[Иджиль]]) және [[мыс]] ([[Акжужт]]) кендерінің бай кен орындары бар. [[Алтын]], [[вольфрам]], [[уран]] және сирек металдардың кен орындары кембрийге дейінгі жертөлемен байланысты.
 
== Дереккөздер ==
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Сахара» бетінен алынған