Кристалдану: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
ш clean up, replaced: Пайдаланған әдебиет → Дереккөздер using AWB
Өңдеу түйіні жоқ
 
1-жол:
[[Сурет:CitricAcid Crystalisation Timelapse.ogg|thumb|right|250px|[[Лимон қышқылының кристалдану уақыт аралығы]]]]
[[Сурет:Snow crystallization in Akureyri 2005-02-26 19-03-37.jpeg|thumb|250px|Судың кристалдануы]]
'''Кристалдану''' – [[Кристалл|кристалдардың]] булардан, ерітінділерден, балқымалардан, қатты күйдегі (аморфты және басқа кристалдық күйдегі) заттардан, [[электролиз процесі]] процесі кезінде электролиттерден (электрлік кристалдану), сондай-ақ [[химиялық реакция]]дан пайда болуы. '''Кристалдану''' үшін алғашқы (аналық) ортаның термодинамикалық тепе-теңдігі бұзылуы, яғни ерітіндінің немесе будың аса құрғауы, балқыманың асқын суынуы және т.б. жағдайлар орындалуы тиіс. Кристалдануға қажетті аса құрғау немесе аса суыну температураның[[температура]]ның, [[концентрация]]ның, қысымның, [[қысым]]ның, фазааралық электр потенциалы]]ныңпотенциалының [[Термодинамикалық тепе-теңдік|тепе-теңдік]] мәндерінен ауытқуымен сипатталады.
 
'''Кристалдану''' – заттың аса суыған (құрғаған) аналық ортасынан еркін энергиясы төмен кристалдық күйге фазалық ауысуы. Бұл ауысу кезінде артық жылу кристалданудың жасырын жылуы түрінде бөлінеді. Осы жылудың бір бөлігі механикалық жұмысқа айналып, өсетін кристалл үстіне қойылған жүкті көтеріп, ондаған кгс/см<sup>2</sup> қысымға шыдауы мүмкін. Жасырын жылудың бөлінуі балқыманы қыздырып, аса суынуды азайтады да, кристалдануды баяулатады. Нәтижесінде заттың қалыптасуы аяқталады немесе температурасы, қысымы және концентрациясы тепе-теңдік күйге көшеді. Аса суытылған орта кристалданбай, ұзақ уақыт орнықсыз күйде болуы мүмкін. Нашар суытылған булардан, ерітінділерден және балқымалардан пішіні көп жақты кристалдар алынады.''' Кристалдану процесі''' [[кристалл]] ұрықтарының түзілуі және әрбір ұрықтың әрі қарай өсуі деп аталатын екі кезеңнен тұрады. Кристалдану нәтижесінде минералдар пайда болады.
 
'''Кристалдану''' – [[металлургия]]да, шалаөткізгішті, оптикалық, пьезоэлектрлік, т.б. материалдарды алудың негізі. Ол [[химия]]да, [[тамақ өнеркәсібі|тамақ]], [[медицина өнеркәсібі|медицина]] өнеркәсіптерінде]], [[тыңайтқыш]], [[тұз]], [[қант]], т.б. өндіруде кеңінен пайдаланылады.<ref name="source1">“Балалар Энциклопедиясы”, V-том</ref>
 
'''Кристалдану сызаттары''' (Трещина кристаллизационная) — жік аумағында қыздыру, суыту жылдамдығының өзара алшақты болуынан жікте [[кристаллит]]тер аралығында сызаттану, тұтастығының бұзылуы орын алады.<ref>Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Машинажасау.
Машинажасау.
— Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007. ISBN 9965-36-417-6</ref>
 
== Кристалдық тор ==
Кеңістіктегі мерзімдік қайталанушылықпен сипатталатын зат микробөлшегін құраушылардың, заттың кристалдық күйіне тән орналасуы.
== Кристалдық зат ==
Өзін құрайтын бөлшектер мерзімді орналасқан қатты зат.
== Кристалдық өріс ==
Кристалдардың ішіндегі [[электр өрісі]].
== Кристалдық дене ==
Құрылысы алыс реттіктің болуымен сипатталатын қатты дене.
== Кристаллография ==
Кристалдардың құрылысы туралы [[ғылым]].
== Кристалды оптика ==
Жарық толқындарының кристалда таралу ерекшеліктерін оқып-зерттейтін [[оптика]] бөлімі.
== Кристалды физика ==
Кристалдардың қасиетін және осы қасиеттердің әр түрлі әсерлерден өзгеруін оқып-зерттейтін физика бөлімі.<ref>Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Физика / Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д,, профессор Е. Арын – Павлодар: С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті, 2006. ISBN 9965-808-88-0</ref>
 
==Тағы караныз:==
Line 34 ⟶ 18:
 
{{wikify}}
{{бастама}}
{{Заттың термодинамикалық күйлері}}
 
[[Санат:ТехникаФазалық өтулер]]
[[Санат:МашинажасауҚатты денелер физикасы]]
[[Санат:ФизикаМинералогия]]
 
 
{{Stub}}