Мансилер

Мансилер, вогулдар (өз атауы — “адам”) — Ресейдегі Ханты-Мансий автономиялық округтің негізгі тұрғындары. Жалпы саны 8 мыңнан астам (2003). Хантылармен тегі бір. Орал тілдік шоғырындағы фин-угор тобының манси тілінде сөйлейді. Жазуы 1937 жылдан бастап кирилл әліпбиі негізінде. Мансилер этнографиялық бірлестік ретінде б.з.б. 1-мыңжылдықтың 2-жартысында қазіргі Солтүстік Қазақстан және Батыс Сібір даласынан келген тайпалардың Оңтүстік Оралдағы жергілікті тайпалармен араласуы негізінде пайда болған деген болжам бар. 11 ғасырдың аяғындағы орыс жазба деректерінде “югрлар”, 14 ғасырдан “вогуличтер”, “вогулдар” деген атаумен кездеседі. 16 ғасырдың аяғынан бастап Ресейдің құрамындағы ел. 1930 жылға дейін рулық құрылыста өмір сүрді. 18 ғасырда Мансилер православие дінін қабылдағанымен, қамқоршы рухтар мен аюға табыну, бақсылықтың қалдықтары сақталып қалған. Негізгі кәсіптері: балық аулау, бұғы өсіру, мал шаруашылығы (жылқы, сиыр, қой), т.б. Кейбір топтары егін егумен, үй құстарын өсірумен шұғылданады. Көлік ретінде қайық, шаңғы, иттер мен бұғылар жегілген шаналарды пайдаланады. Мансилер жартылай көшпелі тіршілік етеді. Қыстық қоныстары тұрақты. Көктемдік, жаздық, күздік маусымдарға арналған қоныстары да бар. Жаздағы дәстүрлі тұрғын үйлері қайың қабықтарымен жабылған конус тәріздес күркелер. Қыстық үйлері тік бұрыш пішінді, бөренеден қаланады. Оңтүстік өңірінде орыс үлгісімен тұрғызылған үйлер көп кездеседі. Бұғышылардың күркелері бұғы терісімен жабылады. Дәстүрлі әйелдер киімі кең көйлек, сәтеннен немесе шұғадан тігілген шапан, ягушка, сах деп аталатын тондар. Ерлер киімінің ерекше түрі — бас киімі жағасымен қоса тігілетін тон. Негізгі тағамдары балықтан, еттен жасалады.

Мансилер

Пайдаланған әдебиет

Imanbayev Azamat Itwnik 11:49, 2011 ж. маусымның 24 (ALMT)