|
[[Сурет:Шора батыр.jpeg|thumb|right|200px|]]
'''Шора Нәрікұлы, Шора батыр''' (туған жылы белгісіз – 15.8.1546, [[Қазан]] қаласы) – батыр, тарихи тұлға. [[Кіші жүз]]дің Жетіру тайпалық бірлестігінің [[Тама]] руынынан шыққан. Оның шығу тегі жөнінде шежіре-аңыздар көп, сондай-ақ “Шора батыр” және “Нәріктің ұлы Шора” атты жыр-дастандар халық жадында сақталып, хатталған. Осы әдеби мұралар мен орыс жылнамаларында 15–16XV–XVI ғасырларда Тама руының [[Қазан қаласы]] маңын жайлағаны баяндалады. Туысқан татар халқы да '''Шора Нәрікұлы''' мен оның әкесі [[Нәрік хан]]ды Қазан қаласының тарихында елеулі із қалдырған қаһармандар ретінде таниды. Олар өмір сүрген кезең айбынды [[Алтын Орда]] мемлекеті ыдырап, [[Еуразия]] кеңістігінде бір-бірінен оқшаулана бірнеше мемлекеттік бірлестіктер – Қазан, [[Ноғай]], [[Астрахан]] бой көтерген бұлағай уақиғаларға тұтас келді. Әсіресе, Қазан билеушілері күш біріктіріп, қуаты кемелдене бастаған [[Мәскеу]] патшалығына жартылай тәуелді күй кешіп отырған еді. '''Шора Нәрікұлы''' осы кезде тарих сахнасына шыққан. 1545 ж. ол Галица боярының баласы Васька Бортевті Мәскеудің ұлы князі [[Иван Грозный]]ға жіберіп, Қазан хандығының бұрынғы билеушісі [[Сафа-Гирей Герей]]ге қарсы күресу үшін әскери көмек сұрайды. Көп ұзамай 1546 ж.жылы 17 қаңтарда орыстардың Қазандағы елшісі Игнатий Яхонтьевтен Мәскеудегі патша сарайына хат келеді. Онда '''Шора Нәрікұлы''' Гамет шейх, Әбүйірхан, Сейіт және Қадыш мырзалар бірігіп [[Сафа-Гирейді Герей|Сафа Герейді]] Қазаннан қуып шыққаны баяндалды. Сөйтіп, Қазанда '''Шора Нәрікұлы''' тобының жақтасы Шах ӘлиШаһғали билік құра бастады. Бірақ қазандықтар [[Қырым]] ханының азғыруымен Шах ӘлигеШаһғалиге қарсы шығып, хан жағында аз ғана топ қалды. Оған қастандық жасалуынан алдын ала сақтанған '''Шора Нәрікұлы''' үлкен жиын сәтінде Шах ӘлидіШаһғалиді қашырып жіберді. Сафа-Гирей Герей үшінші рет келіп Қазан тағына отырады да Шах ӘлидіңШаһғалидің жақтастарын қуғындай бастады. 1546 ж.жылы 15 тамыз күні Қазанда '''Шора Нәрікұлы''', Баубек, Қадыш, т.б. мырзалар өлтірілді. Осыдан кейін '''Шора Нәрікұлының''' бауырлары – [[Ислам Нәрікұлы|Ислам]], Әлікей[[Әлкей Нәрікұлы|Әлкей]] Нәрікұлдары және аталық Шапқын Отышев бастаған 76 адам Мәскеуге қашып, бас сауғалады. Кейін олар еліне қайтып оралып, халықты кәпірлерге (орыстарға) қарсы шығуға үгіттеді. Орыс тарихшысы Н. Карамзиннің еңбектерінде ағайынды Нәрікұлдарының 1546 ж.жылы 26 тамызда Қазан қаласын Мәскеу басқыншыларынан қорғауға қатысып, ерлікпен шайқасқандары айтылады. Жалпы, [[Ресей]] құжаттарында '''Шора Нәрікұлы''' “князь”“кінәз” деп көрсетілген. Демек, ол Қазан хандығының ел билеу саясатына тікелей араласып, ханға тікелей ықпал еткен “қараша” атты ақсүйектер тобына жатқан. Оны '''Шора Нәрікұлының''' Шах[[Шаһғали Әлигехан|Шаһғалиге]] қамқор болып, жаудан қорғауы, орыс патшасына елшілікке баруы дәлелдейді. Әдетте “қараша” атағы әр рудың ең таңдаулы әулет өкілдеріне беріліп, ұрпақтан ұрпаққа мирасқорлық жолмен ауысып отырған. Қазақ шежіресі бойынша '''Шора Нәрікұлынан''' Шотқара, Есенгелді, [[Жабал]], [[Жөгі]] өрбиді. Ал Есенгелдіден Аташал, Аташалдан Торым,. ОданТорымнан Базарқұл, Базарқұлдан Көкі, Көкіден атақты Есет тархан туады.<ref>Кекілбайұлы Ә., Үш белес, А., 2001.</ref><ref>«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, IX том</ref>
==Дереккөздер==
<references/>
|
