Спиральды галактика: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
ш «Спиральдар» деген санатты қосты (HotCat құралының көмегімен)
1-жол:
 
[[Сурет:Messier 81 HST.jpg|250px|нобай|оңға|Спиральды галактика Messier 81]]
[[Сурет:M101 hires STScI-PRC2006-10a.jpg|250px|нобай|оңға|Спиральды галактика M101]]
Line 9 ⟶ 8:
 
[[Сурет:Спиральды галактикалардың түрлері.png|400px|нобай|оңға|Спиральды галактикалардың түрлері]]
 
== Түрлері ==
Галактикаларды морфологиясына қарай жіктеу үшін (сыртқы көрінісі Жерден көрінеді) 1936 жылы [[Эдвин Пауэлл Хаббл|Эдвин Хаббл]] калькулятор жасап, қолданады. Бұл классификацияны кейіннен басқа астрономдар бастапқы жазбаға кіші типтер мен сандарды қосу арқылы өзгертті.
15-жол:
 
Хаббл галактикалар өз өмірін E0 типті [[сфера]]лық құрылымдар ретінде бастады, содан кейін қару-жарақты дамытып, спираль тәрізді галактикаларға айналды деп сенді, олар тұрақты емес болып қалады. Алайда, олай емес екендігі көрсетілді. Эллиптикалық галактикалардың айналу қозғалысы әлдеқайда баяу, олар спиральдардың тегістелуіне және пайда болуына әкелмейді.
 
Хабблдың баптағышының қолында спиральды галактикалар орналасқан: қалыпты спиральдар үшін S және торлы спиралдар үшін SB. Кіші әріптер кіші типтерді көрсетеді: "a" катушкалар ядро айналасында тығыз жабылғанын білдіреді, ал "b" бос болған кезде қолданылады. Газдың үлесі де сәйкесінше артады.
 
Құс жолы SBb типті, Күн спираль тәріздес қолдардың бірінде: Орионның қолы, сондықтан бұл Жерден көрінетін ең таңқаларлық нәрсе, өйткені осы шоқжұлдыздың жұлдыздары сол жерден табылды.
 
== Пайда болуы туралы теориялар ==
Спиральды галактикалардың пайда болуы туралы әлі нақты анықталған жоқ, бірақ оларды түсіндіруге тырысатын бірнеше [[теория]] бар. Бастапқыда [[астроном]]дар көп ұзамай спиральды галактикадағы әртүрлі құрылымдардың әр түрлі жылдамдықпен айналатынын байқады. Бұл белгілі дифференциалды айналу және бұл галактикалардың осы түріне тән қасиет.
 
Спиральды галактикалар дискісінің ішкі жағы сыртынан әлдеқайда тез айналады, ал гало айналмайды. Осы себепті, басында спиральдардың пайда болу себебі осы деп есептелді және бұл тек қана емес, сонымен қатар [[қараңғы материя]]ның бар екендігінің дәлелі.
 
Алайда, егер бұл жағдай болса, спираль қысқа уақытқа созылатын болар еді (әрине [[астрономия]]лық тұрғыдан), өйткені олар өздерін орап, жоғалып кетеді.
Спиральдардың болуын түсіндіретін неғұрлым қабылданған теория — бұл тығыздық толқындары. Швед астрономы Бертиль Линдблад (1895-1965) жасаған бұл теория материя өзінің концентрациясының ауытқуларын бастан кешіреді деп тұжырымдайды, олар дыбыс сияқты галактикалық ортада тарала алады.
 
Осылайша, спираль тәрізді көп шоғырланған аудандар құрылады, ал басқалары аз, бұл олардың арасындағы кеңістік болады. Бірақ бұл аймақтардың ұзақтығы шектеулі, сондықтан уақыт өте келе пішіні сақталғанымен галактика спиральды жолақтары қозғалады.
 
Бұл спиральдардың жұлдызды өндіріс тұрғысынан өте белсенді аймақтар екендігін түсіндіреді. Онда газ бен шаң көп шоғырланған, сондықтан ауырлық күші заттың бірігіп, протондар түзуі үшін араласады, бұл жас және үлкен жұлдыздарды тудырады.
 
Спиральдарды түсіндіруге тырысатын басқа теория — өзін-өзі тарату теориясы. Спираль тәрізді қолдардағы жаппай көк жұлдыздар өзектеріндегі салқын, қызыл жұлдыздарға қатысты қысқа өмір сүретіні белгілі.
 
Line 47 ⟶ 54:
{{Дереккөздер}}
 
[[Санат:ГалактикаларСпиральды галактикалар]]
[[Санат:Ғарыштағы нысандар]]
[[Санат:Спиральдар]]