Уикипедия

Инсулин: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Тарихын шолу
← Ескірек өңдемеЖаңарақ өңдеме →
Content deleted Content added
VisualWikitext
Өңдеу түйіні жоқ
Тег: Reverted
Өңдеу түйіні жоқ
Тег: Reverted
1-жол:
[[File:InsulinHexamer.jpg|thumb|right|Алты молекулдық инсулиннің компьтерлық корсеткіші]]
'''Инсулин''' ({{lang-la|insulinum}} ''insula'' — [[арал]]) — эндокринді эпителиоциттерден құралған [[ұйқы безі]] аралшықтарының бета-жасушалары (В- инсулоциттері) бөліп, қанға шығаратын [[гормон]]. В- инсулоциттер [[ұйқы безі]] аралшықтарының орталықтарында орналасады. Олардың цитоплазмасында инсулин гормонын түзуге маманданған, безді жасушаларға тән барлық органеллалар жақ-сы жетілген. [[Бета]]—безді жасушалар цитоплазмасындағы түзілген '''инсулин''' дәншелері суда ерімейді, спиртте ериді. Инсулин — қандағы глюкозаның мөлшерін азайтып, оны [[адам]] мен жануарлар бауыры мен бұлшықеттерінде қорланатын күрделі [[көмірсу]] — гликогенге айналдырады.<ref>Биоморфология терминдерінің түсіндірме сөздігі/ - Алматы: "Сөздік-Словарь", 2009. ISBN 9965-822-54-9</ref> Инсулинді табиғи жолмен сиырдың ұйқы безінен алынады.
 
=== Синтез ===
Инсулиннің бірінші жасанды синтезін 1960 жылдың басында {{iw|Питтсбург университетіндегі||ru|Питтсбургский университет}} [[Катсоянис, Панайотис|Панайотис Катсоянис]] {{iw|Опи, Евгений|Евгений Опи||Eugene Lindsay Opie}} және {{iw|Германияда, Ахена қаласында Рейн-Вестфальдық техникалық университеттегі||ru|Рейнско-Вестфальский технический университет Ахена]]}} [[Цан, Гельмут|Гельмут Цан]] бірге шығарады.<ref>[https://books.google.com/?id=Ula72_FSwy8C&lpg=PP11&dq=Panayotis%20Katsoyannis&pg=PP11#v=onepage&q=Panayotis%20Katsoyannis Wollmer A., Dieken M. L., Federwisch M., De Meyts 2P. Insulin & related proteins structure to function and pharmacology, Boston: Kluwer Academic Publishers, 2002. — ISBN 1-4020-0655-1.],</ref><ref>{{ мақала, мақала тақырыбы What is the advantage of having melanin in parts of the central nervous system, баспасы IUBMB Life, том 56, нөмір=1, беттер 47—9 [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/14992380?dopt=Abstract] басылмасы Time Inc., тілі en, типі journal, авторы Costin G.E., ай 1, жылы 2004 </ref>.
 
Бірінші [[Гендік инженерия|гендік-инженерлік]] адам инсулині 1978 жылы [[рекомбинанттық ДНҚ]] (рДНҚ) технологиясы арқылы {{iw|Genentech-тен||ru|Genentech}} {{iw|Герберт Бойердің||ru|Бойер, Герберт}}қатысымен Надежда қаласындағы Бекман атындағы Ғылыми-зерттеу институтында [[Риггс, Артур (генетик)|Артур Риггс]] пен [[Итакура, Кэйити|Кэйити Итакурамен]] алынды. Осындай инсулиннің бірінші коммерциялық препараттары да 1980 жылы Бекман ҒМИ-да осы тұлғалармен жүргізілді<ref> name="фм">Филатов О. Ю., Малышев И. Ю. Клеточные биотехнологии в эндокринологии (емдеу факультетінің студенттерінің және димпломдық киінгі оқулылық орның алған тыңдаушылардың оқулығы). — М., 2010</ref> және 1982 жылы Genentech-та (Humulin бренд атымен)<ref>Tof, Ilanit (1994). [http://www.littletree.com.au/dna.htm «Recombinant DNA technology in the synthesis of human insulin»]. Little Tree Publishing.</ref>. Рекомбинанттық инсулинді наубайханалық ашытқы және [[ішек таяқшасы]] да өндіреді.<ref> мақала, тақырыбы Yeast secretory expression of insulin precursors, баспасы Нп3|Applied Microbiology and Biotechnology, том 54, нөмір=3, бет 277—286 |[https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11030562?dopt=Abstract] тілі en, авторы=Kjeldsen T., ай 9, жылы 2000, типі journal, басылмасы Springer Science+Business Media|Springer }}</ref>.
9-жол:
 
[[Шошқа]] және басқа да жануарлар инсулиндерін жартылай синтетикалық жолдармен адамның инсулиніне ұқсатып жасайды, алайда [[микробиологиялық технология|микробиологиялық технологияның]] болажағы перспективалы және оның тиімдірек, эффективтірек болуына байланысты ол инсулин синтезінде жетекші орын алады.<ref>Филатов О. Ю., Малышев И. Ю. Клеточные биотехнологии в эндокринологии (емдеу факультетінің студенттерінің және димпломдық киінгі оқулылық орның алған тыңдаушылардың оқулығы). — М., 2010</ref>.
 
==Соболев еңбектері==
1900 жылы [[Леонид Васильевич Соболев|Л. В. Соболев]] (1876-1919) өткізген тәжірибесі барысында ұйқы безінің каналдарын байлағаннан кейін безді тін атрофияға ұшырап, Лангерган аралдары сақталатынын анықтады<ref name=sorokina>''Сорокина Л. А.'' Леонид Васильевич Соболев (1876—1919): у истоков открытия инсулина. // Артериальная гипертензия, 2010, Т.16, № 5, С.526-528. {{cite web |url=http://www.ahleague.ru/journal/2010-5-526-528.PDF |title=Архивированная копия |accessdate=2013-01-08 |deadlink=да |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140318154517/http://www.ahleague.ru/journal/2010-5-526-528.PDF |archivedate=2014-03-18 }}</ref>. Тәжірибелер [[Иван Петрович Павлов|И. П. Павловтың]] зертханасында жүргізілді. Арал жасушаларының белсенділігі сақталғандықтан, қант диабеті пайда болмайтыны да анықталған. Бұл нәтижелер және сол кезде анық болған қант диабетімен ауыратын адамдарда аралдардағы өзгерістер туындайтын белгілі фактісімен қатар Соболевке [[Лангерганс аралдары]] [[Көмірсулар алмасуы|көмірсулар алмасуын]] реттеу үшін қажет деген қорытынды жасауға мүмкіндік берді. Сонымен қатар, Соболев антидиабетикалық әсері бар заттарды шығару үшін бұл аралдарды жаңа туған жануарлардан алуды ұсынды, себебі оларда Лангерс аралдары ас қорыту аппаратына қатысты жақсы дамыған еді. Соболев жариялаған және ұсынған ұйқы безінде синтезделетін белсенді гормоналды заттардың (инсулин) шығу әдістерін кейін 1921 жылы Канададағы {{iw|Бантинг||ru|Бантинг, Фредерик}} {{iw|Бестпен||ru|Бест, Чарлз Герберт}} бірге Соболевке сілтеме жасамай қолданды <ref name=sorokina />
 
== Дереккөздер ==
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Инсулин» бетінен алынған