Күлтөбе: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ
Өңдеу түйіні жоқ
5-жол:
[[Түркістан]] қаласының бертінгі ортағасырлық тарихының соңғы кезеңінде, бәлкім, 19-ғасырда Күлтөбе қыраты, бүкіл Оңтүстік рабат сияқты, бекініс қабырғаларымен қоршалғандықтан, Күлтөбе ортағасырлық [[Түркістан|Түркістанның]] әскери құрылыс жүйесіне жатады. Осы жағдай 1940 жылдың аяғында [[Оңтүстік Қазақстан]] экспедициясы [[Түркістан]] бекінісінің орнын алдын ала зерттеген кезде Күлтөбені бертінгі ортағасырлық заман қабаттарындағы дербес ескерткіш ретінде анықтауға мүмкіндік бермесе керек.
==Күлтөбеге жүргізілген археологиялық зерттеулер==
===Т.Н.Сенигова басқарған Түркістан отряды жүргізген зерттеу===
Күлтөбе жөніндегі алғашқы археология материалдарды Т.Н.Сенигова басқарған [[Түркістан]] отряды берді. 1972 жылы қазба жұмысы қыраттың батыс бөлігінен басталды, бірақ 18–19 ғасырларға жататын әдеттегі тұрғын үй кешендерінің жоғары қабаттары топырақтан аршылғаннан кейін ондағы жұмыс тоқтатылды, Күлтөбеден кездейсоқ табылған 7–8 ғасырлардағы [[Отырар]] зергерлігінің теңгелері мен аршылған төмненгі қабаттардан жиналған ерте ортағасырлық қыш ыдысы туралы мағлұматтар ғана жарияланды. Осының негізінде ертедегі [[Иасы]] қонысының іздерін бертінгі ортағасырлық [[Түркістан]] қаласы қабаттары астынан емес, керісінше, [[Қожа Ахмет Йасауи кесенесі|Қожа Ахмет Йасауи кесенесінен]] біршама оңтүстікке қарай іздеу керек деген М.Е.[[Массон|Массонның]] болжауы тұжырымдалды. Алайда Күлтөбеде 1981–1984 жылдары Түркістан археология отряды (Е.А.[[Смағұлов]]) жүргізген стратиграфиялық зерттеулер нәтижесі арқылы ой тұжырымдау керек.
===Түркістан археология отряды (Е.А.Смағұлов) стратиграфиялық жүргізген зерттеу===
Алайда Күлтөбеде 1981–1984 жылдары Түркістан археология отряды (Е.А.Смағұлов) жүргізген стратиграфиялық зерттеулер нәтижесі арқылы ой тұжырымдау керек.
Бекініс орнының оңт-тегі шетінен 70 м2-ден астам алаңда стратиграфиялық қазба жұмысы жүргізілді. Ол Күлтөбенің мәдени шегінділерінің бүкіл қатқабатын ашты. Қазба 6 м болды (1–12 қабаттар) және одан тереңдей түсті (13–14 қабаттар). Мәдени қабат 7 құрылыс белдеуіне бөлінді. <br />
 
Қыш ыдыстар мен тас дән үккіш қалдықтары табылған 10–12 қабаттар бірінші құрылыс белдеуіне (төменнен санағанда) біріктірілді. Мұнда қандай да бір құрылыс қалдығының іздері байқалмайды. Осы маңнан табылған барлық 23 қыш ыдыстардың сынықтары шартты түрде бірінші құрылыс белдеуіне біріктірілді. Отырар-Түркістан аймағындағы ерте ортағасырлық қыш ыдыстардың [[археология]] жағынан жан-жақты зерттелмеуі, сондай-ақ Күлтөбе белдеуінен қыш ыдыстардың аз табылуы олардың осында қашаннан бері жатқанын дәл анықтауға мүмкіндік бермей отыр. Алайда 1–2-құрылыс белдеуінен табылған қыш бұйымдарды [[Отырар-Қаратау]] мәдениетінің 2-кезеңіне (4–5 ғ-лар) жатқызуға болады. 2-құрылыс белдеуінде (8–9-қабаттар) 5-мекенжайдың (ішінара) үлкен қабырғалары табылды. Қабырғалардың қалыңд. 1,4 м-ге дейін жетеді, олар көл. 40х20х9–10 см шикі кірпіштен қаланған. Мекенжайда ені тар, қабырғалық жатаған сатылардың ізі қалған. <br />
3-белдеуде (6-қабат) үйдің жобасы өзгерген, бірақ қабырғалардың жалпы бағдары сақталып қалған. Қазбаның ортасында үлкен шаршы тәріздес мекенжай табылды, сақталған қабырғалары 0,5–0,6 м. Мекенжайдың Оңтүстік бөлігінің орта шенінде еденнен көлемді балқыма дағы байқалды, оның жанынан жебенің сүйек ұштығы табылды. Балқыманың астынан қабірдің аузы аршылды, ол 10-қабатқа түсірілген. Қабірдің сол жақ бүйірінен аяқтарын бауырына басып жатқан басы жоқ жылқының қаңқасы тазартылып алынды, ол батысқа қарай бағдарланған. Оның алдыңғы аяғының жанынан сопақша келген темір үзеңгі, төм. жағында төрт қырлы сырғалығы бар белдік, белдіктің күміс қаптырмасы және жалғыз шығыршықты темір ауыздық табылды. Алдыңғы және артқы аяқтарының арасынан қойдың жамбас сүйектері кезікті. <br />
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Күлтөбе» бетінен алынған