Жойқын жарылыс: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Тег: Rollback |
|||
139-жол:
Шар тәрізді шоғырлардағы ең кәрі жұлдыздардың химиялық құрамы әлемге 13-15 млрд жыл болғанын көрсетті. Аспан денелері мен олардың жүйелерінің эволюциялық өзгерісіне тұрақсыз құбылыстар және жарылыс процестері негізгі себепші болған.
Бұдан 15 млрд жылдай бұрын алапат жарылыс біздің әлемді жасады.
Әлем ерекше тез кеңею сатысын басынан өткіздію Кеңістік орасан зор мөлшерде энергия бөліп шығара отырып, өзінен өзі кеңейе берді. Осы сәтте Әлем пайда болды.<ref>Тұяқбаев С.Т., Кронгарт Б.Ф. Физика. Жалпы білім беретін мектептің 11-сыныбына арналған оқулық. Алматы: "Мектеп" баспасы, 2011. - 367 б.ISBN 9965-33-206-1</ref>.
== Жойқын Жарылыс Теориясының жалпы жүйесі ==
Жойқын Жарылыс теориясы осы [[ғалам]]ның қалай пайда болғаны туралы аса маңызды сұраққа сұраққа мейлінше материалды, ғылыми және нанымды жауап беретін теория.
Қазіргі зерттеулерге сәйкес, ғаламда 100 млрд.-тан астам [[галактика]] бар. Солардың бар болғаны, 10%-на жуығы материялық объекттерден тұрса, қалған 90%-ы – қап-қараңғы кеңістік.
О баста Жойқын Жарылыс идеясы – астрономдардың ғаламның қалай пайда болғанын түсіндіру талпынысынан шыққан болатын. Неге екені түсініксіз, бірақ, бұл идеямен танысқан сайын алынған жауаптардан гөрі туындайтын сұрақтар көбейеді. Десек те, ғаламның тарихы туралы ең сенімді әрі орныққан идея – осы.
Жойқын Жарылыс Теориясына сәйкес, оқиға шамамен 14 млрд жыл бұрын болды. Барлығы космологиялық [[Гравитациялық сингулярлық|сингулярлықтан]] басталады. Ғалам атомдар сияқты өте ұсақ бөлшектерден тұратын, диаметрі бірнеше миллиметр ғана болатын өте ұсақ материялдық объект ретінде ғана бар болатын. Ондағы температура бірнеше мыңдаған градустарға дейін жоғары, өте тығыз болатын. Шексіз ауыр массасы, сәйкесінше, шексіз гравитациялық күшке де ие болды. Міне, осы – сингуляр нүкте болатын. Уақыт та, кеңістік те жоқ болды. Тек сингуляр нүкте болды.
Ғалымдардың айтуынша, объекттің ыстық болғаны соншалықты, белгілі бір уақытта өте үлкен жарылыс орын алды. Бұл үлкен ғана емес, жойқын жарылыс болатын.
Жарылыстың бірінші секунды өтпей-ақ, космос 1050 есе кеңейіп үлгерді. Сосын, кеңею жылдамдығы азая бастады, бірақ, әлі алғашқы секунд басталған жоқ. Жарылыс болған алғашқы сәттерде Ғалам үлкен температурада «қайнады». Сосын, бірден суи бастады, бірінші секунд әлі де басталған жоқ болатын.
Кейбір ғалымдар, бұл процесті сингуляр нүктенің кеңеюі деп те түсінідіреді. Неде болса, бір нәрсе анық – ғалам әлі күнге дейін кеңейіп келеді. Шексіздікке қарай. Біз [[ғалам хронологиясы]]ның кезекті нүктесінде тұрмыз.
Шамамен, Жарылыстан соң 3 минут өткенде, өте ыстық тұмандықтар пайда болды. Тек, 300 мың жылдан соң ғана космостағы температура 1000°С-қа дейін төмендеді.
Жарылыстан соң, араға 1 млрд жыл салып температура -200°С-қа төмендеді. Және алып [[тұмандық]]тар пайда бола бастады. Кейін олардың бойынан жаңа галактикалар қалыптасты, әр галактикада жаңа жұлдыздар пайда бола бастады. Бұл процестердің бәрі – сингуляр нүктенің жарылуынан кейінгі ұсақ мөлшердегі бөлшектердің тартылуы мен әрекеттесулерінің есебінен жүріп жатты.
Жойқын Жарылыс Теориясына сәйкес, әрбір галактиканың өзегінде үлкен [[гравитация]] күшіне ие «[[Қара Құрдым]]» орналасқан.
Біздің ортақ мекеніміз – [[Жер шары]] – «[[Құс Жолы]]» деп аталатын галактикада жайласқан. «Құс Жолының» немесе өзге де галактикалардың бір-бірінен алшақтауы – кеңеюдің әлі де жүріп жатқаны анық. Бұл кеңеюден бөлек, Жарылыстың болғанын жарылыс толқындары да дәлелдей түседі. Біздің Ғалам сағат сайын барлық бағыт бойынша миллиардтаған шақырымға кеңеюде, яғни біз кеңейген ғаламда жасап жатырмыз.
Әрине, бұл кеңею де мәңгі емес. [[Циклдік ғалам моделі]] бойынша, ерте ме, кеш пе, жарық толқындарының әсерінен Ғалам кеңеюін тоқтатады.
Бұл – Қара Құрдым гравитация қуатын жоғалтады деген сөз емес. Яғни, Қара Құрдымдардың тартылысы күшейген сайын, айналасындағы барлық материяларды «жұтып ала» береді. Осының есебінен, Ғалам бастапқыдағыдай температурасы өте жоғары, шексіз ауыр массалы тығыз материялық объектке айналғанша, бұл үдеріс жалғаса беруі мүмкін.
Арадан ұзақ уақыт өтіп, тығыздалған бөлшектер бір мезетте жарылады. Бәрі бастапқыдағыдай қайталанады. Бұл әдетте [[Жойқын серпіліс]] деп аталады.
Бұл тарихтың тағы қанша мәрте қайталанатыны, яғни – біз үшін құпия болып қала береді. Өйткені біз соның бір қайталанысында, бір серпілісінде ғана өмір сүреміз.
== Дереккөздер ==
| |||