Әзербайжандар: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Тег: Reverted Mobile edit Mobile app edit Android app edit |
Тег: Reverted file:http! Mobile edit Mobile app edit Android app edit |
||
99-жол:
Бұл аймақтың ежелгі тұрғындары үндіеуропалық тілдердің иран тармағынан ескі мазериялық тілде сөйлеген. Біздің дәуіріміздің XI ғасырында Селжукидтердің жаулап алуымен Оғыздардың түркі тайпалары Иран тауларынан Кавказға және Анатолияға қозғала бастады.
Моңғол басып кіруі оғыз тайпаларын басқа жер іздеуге мәжбір етеді .
Осы жерде оғыз тайпалар оданда кіші топтарға бөлініп(көбісі
==Ежелгі тарихы==
Кавказ тілінде сөйлейтін албан тайпалары қазіргі Әзірбайжан Республикасы орналасқан аймақтың алғашқы тұрғындары болып саналады.
Ертедегі ирандықтардың мекендеріне біздің дәуірімізге дейінгі IX ғасырда скифтер (Ишкуз патшалығы) кірді. [85] Скифтердің артынан мидиялықтар Аракс өзенінің оңтүстігінде басым жағдайға ие болды.
Мидияның ежелгі иран халқы біздің дәуірімізге дейінгі 900 - 700 жылдар аралығында үлкен империя құрды, оны Ахеменидтер б.з.д. 550 жылдар шамасында өз империясына біріктірді. Осы кезеңде зороастризм Кавказда және Атропатенде таралуы бастайды.
Ұлы Александр Ахеменидтерді біздің дәуірімізге дейінгі 330 жылы жеңді, бірақ орта сатрап Атропаттың билікте қалуына мүмкіндік берді. Біздің дәуірге дейінгі 247 жылы Персияда Селевкидтер құлдырағаннан кейін Армения патшалығы бақылауды жүзеге асырды.
Кавказдық албандар біздің дәуірімізге дейінгі бірінші ғасырда корольдік құрып, 252 жылы парсы сасанидтері өз патшалығын вассальды мемлекетке айналдырғанға дейін тәуелсіз болды.
Кавказ Албаниясының билеушісі Урнайр патша Арменияға кетіп, содан кейін ресми түрде христиан дінін қабылдады, біздің дәуіріміздің төртінші ғасырында мемлекеттік дін ретінде Албания христиан мемлекеті болып қала берді.
Сасанид билігі 642 жылда Мұсылмандар Персия басылуының қортында араб-мұсылмандарға ұтылған соң бітті.
==Ортағасырлық тарихы=
Араб-мұсылмандар Византиялықтарды және Сасанидттерді ұтып Кавказ Кавказ аймағына кірді.
Князь Джанишивран бастаған христиандардың қарсылығын 667 жылы бағындырғаннан кейін арабтар Кавказ Албаниясын вассальды мемлекетке айналдырды.
IX-X ғасырлар аралығында араб авторлары Кура мен Аракс өзендері арасындағы аймақты Арран деп атай бастады.
Осы кезде Басра мен Куфадан арабтар Әзірбайжанға келіп, байырғы халықтар тастап кеткен жерлерді басып алды; арабтар помещиктік элитаға айналды. [92]
Жергілікті қарсылықтар ғасырлар бойы жалғасып келе жатқандықтан, исламды қабылдау баяу жүрді, ал арабтардың шағын топтары Табриз сияқты қалаларға қоныс аудара бастаған кезде наразылық күшейе түсті.
Бұл ағым Иранның Әзербайжанында 816 - 837 жылдар аралығында Бабак Хоррамдин есімді парсы зороастриялық қарапайым адам бастаған ірі көтерілісті қоздырды.
Алайда, тұрақты қарсылықтарға қарамастан, Әзірбайжан тұрғындарының көпшілігі исламды қабылдады. Кейінірек, 10-11 ғасырларда Әзірбайжанның бөліктерін күрдтердің Шаддадидтер және Радавидттер басқарады .
11 ғасырдың ортасында Селжұқтар әулеті араб билігін жойып, Оңтүстік-Батыс Азияның көп бөлігін қамтыған империя құрды. Селжұқтар кезеңі бұл аймаққа оғыз көшпенділерінің келуін белгіледі.
Селжұқтар кезеңі бұл аймаққа оғыз көшпенділерінің келуін белгіледі. Жаңадан пайда болған түркі тілінің үстемдігі эпостық жырларда немесе дастандарда жазылған, олардың ең ежелгісі - Деде Коркут кітабы.Сол кітапта Кавказдағы және Анатолиядағы ежелгі түркілер туралы ертегілер айтылады .
Түркі билігі 1227 жылы монғолдар келуімен тоқтатылды, бірақ ол Тимуридттермен кейін суреттермен қайта оралды.
Ақ Қойунлу және Қара Қойунлу бүкіл Әзірбайжанға, Иранға,шығыс Анатолияға . Сефидттер билігі 1501 келеді.
==Ерте заманауи кезең==
[[Сурет:https://en.m.wikipedia.org/wiki/File:Azerbaijani_man_from_Shirvan.jpg]]
==Этимиология==
| |||