Комета: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
«File:495296main_epoxi-1-full_full.jpg» деген «File:Comet_Hartley_2.jpg» дегенмен алмастырылды. |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
1-жол:
[[Сурет:Comet-Hale-Bopp-29-03-1997 hires adj.jpg|thumb|200px|right|Хейл–Бопп кометасы [[Хорватия]] аспанында]]
'''Комета''' ({{lang-el|kometes}} – құйрықты жұлдыз, дәл мағынасы ұзыншашты), яғни ірі құйрықты жұлдыздың [[Күн]]ге қарама-қарсы жаққа шұбатылған бір не бірнеше жарқыраған құйрықтары болады.▼
[[Сурет:Comet
▲'''Комета''' ({{lang-el|kometes}} – құйрықты жұлдыз, дәл мағынасы ұзыншашты), яғни ірі құйрықты жұлдыздың [[Күн (жұлдыз)|Күнге]]
=== Жалпы мәліметтер ===
[[Сурет:Comet Hartley 2.jpg|150px|left|thumb|103P/Hartley ядросы]]
[[Құйрықты жұлдыз]], комета – [[Күн жүйесі]]нің кіші денесі;аспанда оқтатекте тұманданған нысан түрінде байқалып,жұлдыздарға қатысты орын ауыстыратын, центрінде ядросы аспан денесі. Құйрықты жұлдыздың басы ядро бөліп шығаратын газ бен тозаңнан түзіледі.([[Мұз]],[[метан]] және [[будан]]) Күнге жақындаған кезде буланып кетеді.
Қазіргі таңда 400-ге жуық қысқакезеңді кометалар анықталған. Олардың 200-ге жуығы бір үлкен өлшемде байқалған.Олар үлкен тұқымдас қауымды құрайды.Мысалы: көбінесі қысқакезеңді комета (олардың Күнді айналуы 3-10 жылға созылады)[[Юпитер]] тұқымдасынан құралады. Бұған [[Сатурн]], [[Уран]] және [[Нептун]] (соңғысына әйгілі Галлея кометасы жатады) да әсерін тигізеді.Құйрықты жұлдыздардың эволюциясына Күн жүйесіндегі үлкен планеталар, негізінен, Юпитер көп әсерін тигізеді. Құйрықты жұлдыздың пішініне және ондағы өтетін процестердің қалыптасуына Күннің корпускулалық сәуле шығаруы – Күн желінің ықпалы да өте үлкен.
Күн жүйесіндегі құйрықты жұлдыздардың саны орасан көп: кейбір мәліметтер бойынша олар жүздеген миллиардқа жетеді. [[Ядро]]сының массасы
Күннен алыс жерде құйрықты жұлдыз – қатты дене. Күнге жақын келгенде [[Жер]]ден телескоп арқылы, кейде көзбен көруге болады. Күннен қашықтаған сайын құйрықты жұлдыздың жалтырауы кеми береді. Көзбен көруге болатын кометаларды «үлкен кометалар» деп атайды.
=== Номенклатура ===
Өткен ғасырда кометалардың атау ережесін бірнеше рет өзертіп, анықтаған. XX ғасырға дейін оларды тапқан жылына байланысты атаған,кейде табылу жылы мен маусымына да байланысты атаған.Өйткені ,ол жылы кометалар саны бірнеше болған жағдайға байланысты. Мысалы: «Үлкен комета 1680 жылғы» ,«Үлкен 1882 жылдың қыркүйегіндегі комета» , 1910 жылғы күндізгі комета», «[[1910]] жылғы қаңтардағы үлкен комета»
Галлей [[1531]], [[1607]] және [[1682]] жылғы кометалардың бір екендігін және ол [[1759]] жылы қайта оралатынын дәлелдегеннен кейін ол комета Галлей кометасы деп аталады. Халықаралық келісім бойынша құйрықты жұлдыздар оны алғаш ашқан адамның атымен белгіленеді (мысалы, [[Эдмунд Галлей]], [[Иоганн Энке-Оскар Баклунда]] т.б)
XX ғасырдың басында кометалардың ашылуы жекеменшік құбылыс бола бастаған кезде, келісім бойынша үш тәуелсіз бақылаушы болған кезде аты берілетін болды.Бұл әлі күнге дейін жалғасуда. Қазіргі таңда оларды бірнеше ғалымдар құрамымен көптеген құралдармен анықтай бастаған. Бұл жағдайда оларға құралдардың атауы беріле бастады. Мысалы: комета C/1983 H1 (''IRAS — Араки — Олкока'') '''IRAS''' спутнигімен ашылды және астрономияны зерттеуші '''Гэнъити Араки''' ({{lang-ja|Genichi Araki}}) және ''Джордж Олкокпен'' ({{lang-en|George Alcock}}. ) арқылы.Бұрында егер бірнеше астрономдар кометаны тауып алса , олардың атына номерлер тіркескен. Мысалы ''Шумейкеров –Леви1-9'' Қазір көптеген құралдардың арқасында кометалар ашылу қатары көбейген және бұл жүйе жарамсыз болып қалды.Бұның орнына кометаларды белгілеудің арнайы жүйесі құрылды.
[[1994 жыл]]ға шейін ашылған кометаларға уақытша белгілер беріледі, олардың ашылу жылына байланысты және латын әріптерімен белгіленген.(Мысалы: 1969і кометасы
Кометалардың ашылуының көптігіне байланысты бұл жүйе өте қолайсыз болды.1994 жылы Халықаралық астрономиялық бірлестік кометалардың басқаша жаңадан белгілеу жүйесін қолдады. Қазір кометалардың атауына ашылған жылы, әріп- ашылған айдың белгісін білдірсе және номері күнін белгілейді. Бұл жүйе кіші планеталар астериодтар секілді белгіленетін болды Сол себепті 2006 жылдың ақпан айының екінші жартысында ашылған төртінші комета '''2006 D4''' деп аталады. Кометаларды белгілер алдында кометаның табиғатын көрсететін перефикс қойылады. Мынандай перефикстер койылады:
P\- қысқакезеңді комета (бұл 200 жылдан кезеңнен аз комета немесе екі және оданда көп зерттеуден өткен комета)
Line 29 ⟶ 27:
A\- комета екен деп қателесіп санаған басқа объект ,шын мәніндегі астероидтер
Мысалы : ''
Мәселен, Галлей кометасы ең алғаш рет [[1682
P/2004 EW38 (Catalina-LINEAR).
Осындай Күн жүйесінде астероид тізіміне де комета тізіміне де енетін бес дене бар.Олар: 2060 Хирон (95P/Хирон), 4015 Уилсон-Харрингтон (107P/Уилсона — Харрингтона), 7968 Эльст-Писарро (133P/Эльста — Писарро), 60558 Эхекл (174P/Эхекл) и 118401 LINEAR (176P/LINEAR).
Line 81 ⟶ 79:
Көбінесе кометаларды алғаш ашқан адамның аты беріледі. Үлкен кометаларды бақылап,зерттеген жылдың атауын береді,мысалы ([[1811 жыл]]ғы Үлкен комета).
===
Ресми түрде үлкен кометалардың анықтамасы жоқ. Егер комета қажетті түрде астрономиямен қызығатын адамдар байқайтындай жарық болса және астрономиялық қауымдастыққа кеңінен белгілі болса онда ол-Үлкен комета деп аталады. Көпшілік адамдар үшін әдемі қызықтыратын, көз тартымды құбылыс болып саналады.
Line 124 ⟶ 122:
* '''Уэст кометасы''' (C/1975 V1) — [[1976]]
* '''Хякутакэ кометасы''' (C/1996 B2) — [[1996]]
* '''
* '''Макнот кометасы''' (C/2006 P1) — [[2007]]
| |||
