Отамалы

Амал атауларының бірі – отамалы. Бірақ «отамалы» орталық, Арқа қазақтары ай аты ретінде қолданғанымен, бұл амал екендігі белгілі. Отамалының қазіргі күнтізбе бойынша нақты қай айда болатындығы жайлы тұжырым әртүрлі. Кейбір зерттеушілер мұны наурыздың соңы десе, бірі сәуірдің ортасы, кейбірі мамырдың басы дегенді айтады. Арғын елі сәуірді отамалы деп атайды. Ал Ш.Уәлихановтың деректерінде наурыз отамалы айы деп көрсетілген. В.Радловтың ұсынған ай жүйесінде отамалы мамыр айына сәйкес келеді. Дегенмен, отамалының көктем шыққанда болатындығы белгілі. Отамалы біткен соң, халық күн жылынып, көктем шықты дескен, жайлауға көшуге дайындалған. Мәшһүр Жүсіп Көпеев «отамалы, сәуірде қой қоздайды» дейді. Соған қарағанда этнограф бұл екі атауды амал ретінде қолданып отырғанға ұқсайды. Зерттеуші Орынғазы Әбутәліптің жазуынша, отамалыдан кейін шөп өсіп, жер отаяды, малдың аузы көкке толады. Мұндай амал басқа халықтарда да кездеседі. Мәселен, славянша «мурава» айы («мурава» - қазіргі орыс тіліндегі «трава» сөзінің ескілікті түрі, мағынасы – «шөп»), қазіргі украин тіліндегі «травень» айы (мағынасы – «шөп») отамалыға ұқсас. Екеуі де ескіше майға сәйкес. Француз календарында «прериаль» деген ай болған, мағынасы – «жер отаятын ай».