Табиғаттағы су айналымы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ
Өңдеу түйіні жоқ
1-жол:
[[Сурет:Water cycle.png|thumb|320px|Су айналымы.]]
[[File:Earth's Water Cycle.ogv|thumb|320px|Жер шарындағы су айналымы.]]
'''Табиғаттағы су айналымы''' — жер шарындағы [[су]]дың күн қуаты мен салмақауырлық күшінің әсерінен үздіксіз тұйық айналу процесі. Су жер шарындағы мұхиттар мен құрлықтардың бетінен буланады. Су булары ауа ағындарымен жоғары көтеріледі де, қоюланып тамшыға айналады. [[атмосфера]]лық жауын-шашын түрінде мұхитқа қайта оралса, бұл құбылыс - кіші немесе мұхиттық айналым болады. Мұхит пен атмосфераға қоса құрлықты қамтитын су айналымы - үлкен немесе дүниежүзілік су айналымы деп аталады. Дүниежүзілік су айналымына қатысып, құрлыққа жауған судың біразы өзендер арқылы (жер бетінгі ағын) мұхиттарға қайтадан ағып барады. Қалған бөлігі топыраққа сіңіп, нәтижесінде топырақтағы суды өсімдіктер сіңіріп, қайта буландырады. Ал одан қалған су бөлігі топыраққа тереңірек сіңіп, сулы қабатпен (жерасты ағын) қайта мұхитқа оралады. Құрлықтан мұхитқа қосыла алмайтын су көздері де бар. Оларды ішкі "ағынды" немесе "ағынсыз" сулар деп атайды. Бұл аумаққа түскен жауын-шашын толық буланып кетеді. Атмосферадағы судың (ылғал) 87%-ға жуығы дүниежүзілік мұхит суынан булануға ұшырайды. Жергілікті немесе құрлық ішіндегі су айналымы да болады. Құрлықтан буланған су (ылғал, газды күй) мұхитқа жетпей тұрып, бірнеше рет жауын күйінде жауып, осылай құрлық ішінде де кіші су (ылғал) айналымы жүреді. Табиғаттағы су (ылғал) айналымы — [[күн энергиясы]] мен [[салмақ күші ]]әсерінен туындай отырып, [[жер шары]]на тән ылғалдың (судың) толассыз қозғалысын камтамасыз ететін тұйықталған процесс: ауа ағындарымен аспанға көтерілген [[Әлемдік мұхит айдыны]] мен [[құрлық]] бетінен буланған ылғал (су) түйіршіктері конденсацияға ұшырайды да жауын-шашындар түрінде жер бетіне (Әлемдік мұхит және кұрлық бетіне) қайтадан оралып (жауып) отырады.
Су айналымына өсімдіктер де қатысады. Олар құрлыққа жауған жауынның (ылғалды) бойына сіңіріп, қайта буландырады. Алайда адамзат күн сайын ормандарды кесіп жатыр. Үлкен аумақтардағы ормандарды кесу өзендердің су ағынын арттырады. Олардың ағыны саға, саласынан асып, адамдарға және шаруашылыққа үлкен зардабын тигізеді. Көптеген су тасқыны нақ осындай мәселенің болуынан туындайды.