Марокко: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

<p>▼

М. жері таулы келеді. Ел аймағындағы орташа және биік таулар қыратты жазықтармен, үстірттермен ұласады. Оңт.-батысынан солт.-шығысына қарай Атлас таулары созылған. Жерорта т-нің жағалауы Эр-Риф тауына жалғасады. Климаты негізінен субтропиктік, солт-нде жерорта теңіздік. Шілденің орташа темп-расы 24 — 28ӘС, қаңтарда 10 — 12ӘС. Жылдық жауын-шашын мөлш. — таулы өңірде 1000 мм, елдің оңт. бөлігінде 200 мм, Сахара шөліне көршілес өңірде 100 мм. М-да тұрақты ағынды өзендер аз. Біршама ірі өзендер қатарына Мулуя, Себу, Умм-әр-Рабия, Тенсифит жатады. Бұлар Атлант мұхитына, Жерорта т-не құяды. Елдің таулы және солт.-батыс бөліктері қалың орманды келеді. Емен, самырсын, қылқан жапырақты ағаштар өседі. Жануарлардан жылан түрлері, тасбақа, жабайы шошқа, макака маймылы, қорқау қасқыр, сілеусін, түлкі, т.б. кездеседі.<br>▼

</p>▼

М. жерін ертеден ливий немесе ежелгі бербер тайпалары мекендеген. Б.з.б. 2-мыңжылдықтың аяғында М-ның теңіз жағалауында бірсыпыра финикиялық қоныстар салынып, кейінірек Карфагеннің билігіне көшті. Б.з.б. 3 — 2 ғ-лардағы Рим мен Карфаген арасындағы соғыстардан кейін М. Римнің ықпалында болды. Ал б.з.б. 27 ж. римдіктерге толығымен бағынды. 5 ғ-да М-ның солт. бөлігін славян текті вандалдар, 6 ғ-да Византия басып алды. 701 — 711 ж. М. жерін арабтар жаулап алып, араб халифатының құрамына қосты. 788 ж. М-ның солт.-батысында Идрис (Ыдырыс) әулеті билеген мемлекет орнады. 10 ғ-да М. жері Фатима әулеті билеген халифатқа қосылды. 11 ғ-дың ортасынан бастап М-да әр түрлі әулеттер бір-бірін ауыстырып, билік құрды. 15 ғ-да М-ға протугалдар мен испандар басып кіре бастады. 16 ғ-да Саади әулеті көптеген қалаларды еуропалықтардан азат етті. Ахмед әл-Мансур (1578 — 1603) кезінде М. Сонгам, Судан, т.б. Африка елдерін бағындырды. 17 — 18 ғ-ларда орт. билік әлсіреп, саяси жағдай жиі шиеленісті. 1845 ж. Франция М. мен Алжир жерінің түгеліне дерлік бақылау орнатты. Сұлтан Хасан І (1873 —94) тұсында бірқатар реформалар жүргізілді, өндіріс орындары мен жаңа порттар салынды. 1907 ж. француз әскерлері М-ның солт.-шығыс бөлігіндегі Ужда аймағын, кейіннен Касабланка мен Шауиа обл-н, Испания Мелиль аймағындағы жерлерді жаулап алды. 1912 ж. М-да француз протектораты орнады. 1921 ж. маусымда М-ның Абд әл-Керим басқарған риф тайпалары Анвал түбінде испан армиясын талқандап, тәуелсіз Риф республикасын құрды. 1926 ж. Франция мен Испанияның біріккен күштері Риф республикасын талқандады. 2-дүниежүз. соғыс (1939 — 45) кезінде елде ұлт-азаттық қозғалыс күшейді. 1952 ж. М. қалаларында протекторат туралы шарттың 40 жылдығына байланысты бұқаралық шерулер өтті. 1955 ж. 7 желтоқсанда Франция ұлттық үкімет құруға келісім беруге мәжбүр болды. 1956 ж. 2 наурызда Франция М-ның ұлттық тәуелсіздігі мен аумақтық тұтастығын мойындады. 7 сәуірде М-ның испандық аймағы қайта қосылып, елдің тұтастығы қалпына келтірілді. 1956 ж. 12 қарашада М. Бөө-ға мүшелікке қабылданды. 1958 ж. М. Тарфая провинциясын испан үстемдігінен азат етті, 1961 ж. қарашада елден француз әскерлері толық шығарылды. 1962 ж. желтоқсанда конституция қабылданды. М. Араб мемлекеттерінің лигасына мүше. 1992 ж. 28 мамырдан М. мен Қазақстан арасында дипломат. байланыс орнаған. Екі ел арасындағы мәдени, оқу-ағарту саласының қарым-қатынастары біршама дами бастады. М-да балық және мал ш. дамыған. Экспортқа фосфорит, теңіз өнімдері, темекі, тоқыма бұйымдары шығарылады. Шеттен мұнай, электр, өндіріс құрал-жабдықтарын сатып алады. Жалпы ішкі өнім 87,5 млрд. АҚШ долл-н құрайды, жан басына шаққанда 3060 долл. болады (1994). Негізгі сауда серіктестері — ЕО, АҚШ, Үндістан, Сауд Арабиясы. Ел аумағында Касабланка, Мохаммедия, Танглер, т.б. ірі теңіз порттары орналасқан. ''Қ. Қожахметов''▼