Қаңлы руы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
ш clean up, replaced: Рубрук Виллем → Виллем Рубрук using AWB |
шӨңдеу түйіні жоқ |
||
1-жол:
'''Қаңлы''' — [[Ұлы жүз]] құрамына кіретін ежелгі түріктің руы (тайпасы) болып есептеледі.
{{Infobox Kazakh Clan|атауы=Қанлы|таңбасы=Kazakh Tamga 04.svg|таңба_сипаттамасы=Қаңлы руы таңбасы|ұраны="Байтерек"|лақап_атауы=Қаңлы|жүзі=[[Ұлы жүз]]|шығу_тегі=?|бөлімдері=[[Қара қаңлы]],[[Сары қаңлы]], [[Қызыл қаңлы]], [[Қапсан қаңлы]]}}
Бұл рудың (тайпаның) этногенезі мен тарихы туралы жазба деректер аз емес. Олардың ішінде аумақты тұтас зерттеу орыс шығыстанушысы Н. [[Аристов Николай Александрович|Аристов]]тың еңбегі болып табылады. Онда аталмыш автор былай деп жазады: «Қаңлылар [[дулат]]тар тәрізді ежелгі түрік руы. Бәлкім, [[Авеста]] пен [[Махабхарата]]да Қаңқа деп еске алынатындар солар шығар. Қытайлар біздің жыл санауымызға дейінгі бір жарым ғасыр бұрын Сырдариядағы, Зеравшан мен Әмударияның төменгі ағысындағы ұсақ отырықшы аймақтар бағынатын Кангюйдың ұлан-байтақ иелігіне кез болады. Кіші хандар дәуірінде (25-221 ж.ж.) Кангюй мен Қаңлылар Арал мен Каспий теңіздерінің аралығындағы [[аландар]]ды биледі. 568 жылы Византия елшісі Земарх Дзивул түрік ханына келіп, бұл кезде Холиат аталатын түрік қаңлыларының жерін басып өтеді. XI ғасырда Мауараннахр мен Батыс Азияны жаулап алған селжұқтардың өздері қаңлы болмаса да, Рашид ад-Дин атап көрсеткендей, олардың әскерінің негізгі сүйегі қаңлылардан тұрды. Баласағұндағы соңғы [[Қарлұқ қағанаты|қарлұқ]] билеушісі XII ғасырдың екінші ширегінде өзін қаңлы шабуылынан қорғау үшін Қарақиданның Гурханын шақырды.▼
Бұл рудың (тайпаның) этногенезі мен тарихы туралы жазба деректер аз емес. Олардың ішінде аумақты тұтас зерттеу орыс шығыстанушысы Н. [[Аристов Николай Александрович|Аристов]]тың еңбегі болып табылады. Онда аталмыш автор былай деп жазады: «Қаңлылар [[дулат]]тар тәрізді ежелгі түрік руы. Бәлкім, [[Авеста]] пен [[Махабхарата]]да Қаңқа деп еске алынатындар солар шығар.
▲
Сұлтан Мұхаммед Хорезмшахтың қосынында Таластан келіп он мыңдаған Қаңлы қызмет етті. 1200 жылы Гинь елшісі Буксин [[Шыңғысхан]]ға келе жатқан жолында Мауараннахрда кездескен Қаңлы руының санын айтады. [[Джованни Плано Карпини|Плано Карпини]] [[құмандар]]дан (қыпшақтардан) кейін Қаңлы елімен жүріп өтті. [[Виллем Рубрук|Рубрук]] та 1258 жылы бұл көшпелілердің (саngle) ата-жұртын басып, сапар шекті. [[Ақсақ Темір]]дің кезінде қаңлылар Сырдың оң жағасын жайлады, бірақ саны көп емес еді. Ғасырлар бойы ортасынан оңтүстік пен батысқа басым көпшілікті аттандырып отырды, өйткені Европаға құйындай тиген [[ғұндар]] мен [[қыпшақтар]]дың жауынгерлері өздерімен бірге қаңлыларды ілестіре кетіп, барған сайын олар азайып, өз ата-жұрттарында билігі әлсіреп, шығыстан дулаттар мен солтүстіктен қыпшақтар қыспағына ұшырап, Сырдарияның орта ағысындағы жағалауларға ығысты. Қазақ-қырғыз одағына қаңлылар аз ру болып қосылады, себебі олардың көпшілігі Шайбани әулетімен Мауаранахрға кетіп қалған еді. Қырғыз-қайсақ хандары мен сұлтандарына жеке, сарай күзетшілері мен қосындардың басты құрамын ([[төлеңгіттер]]ді) бере отырып, қаңлылар бүкіл қазақ даласына таран кетіп, қазіргі кезде жекелеген рулық топ ретінде тек Ташкент уезінде ғана кездеседі. XIX ғасырдың аяғы мен XX ғасырдың басында, Н. Аристов көрсеткендей, қаңлылардың рулық тобы Ташкент төңірегінде ғана емес, сонымен бірге Жетісу уәлаятының Қапал мен Верный уездерінде де қоныстанды.
| |||