Гидродинамика: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

'''Гидродинамика'''(гидро... және [[динамика]]) – гидроаэромеханиканың[[гидроаэромеханика]]ның сығылмайтын сұйықтықтың қозғалысын және оның өзімен шекаралас орналасқан қатты денемен әсерлесуін зерттейтін бөлімі. Г. – сұйықтық пен [[газ]] механикасының ертеден келе жатқан әрі жақсы дамыған саласы. Г. көмегімен сұйықтықтың жалпы қасиеттеріне механиканың негізгі заңдары мен тәсілдерін қолдана отырып, сұйықтық алып жатқан тұтас ортаның кез келген нүктесінің жылдамдығы, қысымы тәрізді өлшемдер анықталады. Г-ның негізгі тәсілдері дыбыс жылдамдығынан (шамамен [[330]] м/сx1200 [[км]]/сағ) жылдамдығы төмен [[газ]] қасиеттерін зерттеу үшін де пайдаланылады. Г. [[теория]] Г. және эксперименттік Г. болып екіге бөлінеді. Теор. Г-да сұйықтықтың жеке бөлшектері сұйық орналасқан тұтас ортаның материалдық нүктелері ретінде қарастырылады немесе сұйықтық алып жатқан кеңістіктегі жылдамдықтар өрісі зерттеледі. Г. тұрғысынан [[алғанда]] сұйықтықтың ең басты қасиеті – аққыштық пен тұтастық. Сұйықтықтың газ тәріздес ортадан негізгі айырмашылығы – оның сығылмайтындығы. Мұндай сұйықтықтар үшін үзіліссіздік теңдеуі мен Навье-Стокс теңдеуі қолданылады. Тұтқыр сұйықтық қозғалысы қарастырылғанда, ағыс сипаттамасы болып табылатын өлшемсіз шама – Рейнольдс саны қолданылады. Эксперименттік Г. тәсілдерінің қатарына сұйықтық қозғалысы мен оған шекаралас орналасқан қатты дене маңындағы ағысты кішірейтілген масштабта қайта жасап алуға негізделген модельдеу тәсілдері жатады. Г-ның көптеген есептерін шешуге ұқсастық теориясы мен ұқсастық өлшеміне негізделген Г-лық тәжірибелер де қолданылады. Г. әдістері [[гидравлика]], [[гидрология]] және гидротех. есептерін шығаруды, гидротурбинаны, сорғыларды, құбырларды, т.б. есептеуді табысты шешуге мүмкіндік береді. Әр түрлі жағдайдағы (тұтқыр күштер, магниттік Г-лық күштер, т.б.) ламинарлық ағыс Г-сы (матем. модельдеу әдісімен) ҚазҰУ-да, [[ҚР]] [[Білім]] және ғыл. министрілігінің Теор. және қолданбалы матем. институтында, [[Қазақ]] энергет. ғылыми-зерттеу институтында[[институт]]ында, ал турбуленттік ағыс Г-сы жоғарыда аталған институттарда, сондай-ақ [[Алматы]] энергет. институтында, Қазақ архитектура-құрылыс академиясында (Б.Қ.Әлиаров, Б.П.Устименко, В.П.Кашкаров, Қ.Е.Жауғаштин, Ш.А.Ершин, З.Б.Сақыпов, т.б.) зерттелді. Арналық ағындар мен гидротех. құрылыстар Г-сына байланысты зерттеулер Қазақ энергет. ғылыми-зерттеу институтында, Тараз су ш. ғылыми-зерттеу институтында, ҚазҰУ-да, т.б. (Р.Ж.Жолаев, Ә.Ы.Арықова, Т.Х.Ахмедов, А.Ә.Тұрсынов, т.б.) жүргізілді.