Қадырғали Жалайыр: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
«Qidirgali_Jalairi.jpg» дегенді аластады, бұны Ортаққордың қатысушысы Fitindia жойған, себебі: No permission since 20 August 2021.
Өңдеу түйіні жоқ
14-жол:
'''Қадырғали Жалаири''' (Қадыр Әлі Қосымұлы би, арғы тегі Жалайыр) деп аталған бұл кісі ХVI-ғасырдың ортасы мен ХVII-ғасырдың басында өмір сүріп (1530-1605 жылдары), қазақ халқының [[тарих]]ында өшпес із қалдырған. Ресейдің атақты патшасы Борис Годуновтың қол астында жүріп, 1602 жылы "Жылнамалар жинағын" жазып бітірген. Бұл — қазақ тілінде жазылған тұңғыш ғылыми еңбек. "Жинақтың" тілдік құрылымын, жазу мәнерін зерттеп, көрнекті ғалым Р.Сыздықова арнайы кітап жазған ("Язык", "Жамиат-тауарих", "Жалаири", Алматы, 1989 жыл). Қадыр Әлі деректеріне Шоқан Уәлихановтан бермен қарай талай тарихшылар, зерттеушілер сүйеніп келеді.
 
Туған жері — [[Қазақстан]] жеріндегі [[Сырдария]] бойы. Қадырғалидың ата-бабалары [[Қарахан мемлекеті|Қарахан әулеті]] билігінен бері үздіксіз хан сарайында қызмет етіп, ханның ақылшы-кеңесшісі, қол бастар батырлары болған. Оның өз атасы Темшік [[Шығай хан]]ның батыры болса, әкесі Қосым [[бек]] лауазымын иеленген.
 
==Өмірбаяны==
[[Сурет:Кадыргали Жалаири.jpg|thumb|right|200px|Қадырғали Қосымұлы Жалайыри]]
Қадырғали Қосымұлы ЖалайриЖалайыри [[қазақ]]тың ұлы хандарының бірі [[Тәуекел]] сарайында [[қызмет]] етіп, ақылшы, кеңесшілік рөл атқарған. Ана тілімен қатар араб, парсы тілдерін жақсы меңгергендіктен, асқан зор білімінің арқасында [[жас]] бекзадаларды оқытып, тәрбиелеген. Әсіресе оның үлкен [[үміт]] еткені — Оразмұхаммед [[сұлтан]] еді. Өзінің ғылыми еңбегінде бұл туралы былай дейді: "Менің аталарым Оразмұхаммед сүлтанның аталарына қызмет етті. Өзім Оразмұхаммедтің қасында болдым".
 
ХVI-ХVII-ғасырларда жалайырлардың бір бөлігі Ұлытау, Көкшетау аймағында көшіп жүрген. Қазіргі географиялық картада, Арқа жақта [[Жалайыр]], [[Керей]] көлі, [[Найман]] деген ұзыннан ұзақ бел-белестер бар. ХVIII-ғасырдағы [[Жоңғар]] қалмақтары жасаған жойқын шабуылда ("Ақтабан шүбырынды, алқакөл сүлама" заманында) Жалайырлар әуелі Бетбақдалаға ығысып, кейін құба қалмақтар жеңіліп, қазақтың кең даласы жаудан тазара бастаған соң, жылжи-жылжи [[Шу]], [[Іле]], [[Қаратал]] өзендерінің жағалауына келіп орналаса бастайды.