Нацизм: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ
Өңдеу түйіні жоқ
Тег: VisualEditor Mobile edit Mobile web edit
1-жол:
[[Сурет:Flag of Nazi Germany (1933-1945).svg|thumb|200px|[[Свастика|Свастикалық]] байрақ ({{lang-de|die Hakenkreuzflagge}}) — «арий» нәсілінің және нацизм идеологиясының символы. [[Үшінші рейх|Үшінші рейхтің]] мемлекеттік туы (1933—1945)]]
[[Сурет:Flag of Nazi Germany (1933-1945).svg|thumb|right|200px]]
'''Ұлтшылдық-социализм''' ({{lang-de|Nationalsozialismus}}), көбінесе '''нацизм'''<ref>Саяси түсіндірме сөздік. – Алматы, 2007.
'''Нацизм''' - ({{lang-la|''natio''}} - ұлт) - [[1933]]- [[1945]] жж. [[гитлерлік Германияның идеологиясы]] мен тәртібі. "Нацизм" ұғымы арийлік нәсілдің басқа ұлттар мен халықтардан артықшылығын уағыздаған
ISBN 9965-32-491-3</ref> атауымен танымал — [[Немістер|неміс]] [[Тоталитаризм|тоталитарлық]]<ref name="Bracher">''Bracher K. D.'' [https://web.archive.org/web/20071022163656/http://etext.virginia.edu/cgi-local/DHI/dhi.cgi?id=dv4-54 Totalitarism.]{{ref-en}}</ref>, [[Экстремизм|экстремистік]]{{sfn|БРЭ|2013|с=178}}, [[Радикализм|радикалдық]], [[нәсілшілдік]], [[Антисемитизм|антисемитисттік]] [[саяси идеология]]<ref>{{Cite web|url=https://fullfact.org/online/nazis-socialists/|title=The Nazis were not socialists|author=Rachael Krishna|publisher=Full Fact|accessdate=2020-05-14}}</ref> және 1919—1945 жылдардағы қозғалыс, [[Фашизм|фашизмнің]] ерекше формасы<ref>Neocleous, Mark. ''Fascism''. Minneapolis, Minnesota, USA: {{нп3|University of Minnesota Press||en|University of Minnesota Press}}, 1997 p. 23.</ref>{{sfn|БРЭ|2013|с=178}}<ref>{{Книга|ссылка=https://www.google.ru/books/edition/Explaining_Politics/rayTAgAAQBAJ|автор=Oliver Woshinsky|заглавие=Explaining Politics: Culture, Institutions, and Political Behavior|год=2008|издательство=Routledge|pages=156|allpages=9 B/W Illustrations, 424|isbn=9780415960786}}</ref>. Нацизм өзіне этникалық ұлтшылыдықты, «арий нәсілінің» идеясын, және де оның [[Нәсілшілдік|басқа нәсілге қарағанда биологиялық және мәдениеттік үстемдігін]], нәсілдік [[Антисемитизм|антисемитизмді]] («семиттік нәсіл» — [[еврейлер]] — [[Үшінші рейх|гитлер Германиясында]] антипод, және де неміс халқының ең басты жауы болып саналған), славянофобтық, «арийстік» (неміс халқының) [[Социализм|социализмдік]], [[Антикоммунизм|антикоммунизмдық]], анти-[[Либералды демократия|либералдық]] және [[Демократия|антидемократиялық]] идеологиясы болады. Ұлтшылдық-социализмдық неміс жұмыс партиясының идеологиясы ({{lang-de|NSDAP}}), 1933—1945 жылдары [[Германия|Германияның]] ([[Үшінші рейх]]) ресми идеологиясы болды.
[[Германия]] фашистік [[Национал-социалистік партиясы]]ның (НСП) атауынан шықты. Герман фашизмі (национал-социализм) XX ғ. адамзат тарихындағы ең қасіретті соғысты бастады. Оның билігі күшке табынушылықты тірілтіп қана қоймай, бүтін бір ұлттарды нәсілдік- саяси белгілеріне қарай қырып-жоюды қалыпқа айналдырды.
Әдетте нацизмді [[фашизм]]мен теңдестіреді. Ал айда ''Fashio'' "бірлестік" немесе "одақ" дегенді білдіреді, фашистер - ол "одақтастар", ал фашизм "одақтастық". XIX ғ. бұл сөзді республикандық, кәсіподақтық және социалистік топтар өздерінің басқа партиялардан ерекшелігін көрсету үшін қолданды. XX г. басында бұл символды [[итальяндық оңшылдар]] пайдаланды. [[1917]] ж. бастап [[итальян парламенті]]нің оң қанаты "Ұлттық қорғаныс Одағы" деген атпен бірлесті. [[1915]] ж. негізі қаланған "Төңкерістік іс-әрекеттер Одағы" және [[1919]] ж. [[Бенито Муссолини|Муссолини]] ұйымдастырған соғыс ардагерлері одағынан - "Күрес Одағы", кейіннен [[1921]] ж. [[Ұлттық фашистік партия]] аталған фашистік партия пайда болды. Нацизм - ең алдымен "герман фашизмі". Нацизм "бастапқы" итальяндық фашизмнен елеулі түрде ерекшеленеді.
[[Итальян фашистік партиясы]]на ұқсап, [[Германияның Национал-социалистік жұмысшы партиясы]] да соғыстан кейінгі жылдардағы экономикалық және қоғамдық дағдарыстар жағдайында пайда болды. Бұл партияның тарихы, құрылымы, бағдарламасы, саяси тәжірибесі, тіпті, идеологиясы оның итальяндық бейнесін елестеді. 1922 ж. национал-социализм "фашизм" атауына орынды ие болды. Партия бағдарламасының негізгі құрамдас бөлігі [[антисемитизм]] болды. Бұл антисемитизм [[нәсілдік идеологиясы]]н сылтауратты, басынан национал- социалистерді фашистерден ажыратып қарайды.
 
Фашизм мен национал-социализмнің арасындағы ұқсастық әлеуметтік және идеологиялық салада ғана емес, сырт келбетінен де, саяси тәжірибесінен де байқалады. Партия әскери сипатта ұйымдасып, құрылды, [[мундирлер]] киген және ішінара қаруланған бөлімдерге арқа сүйеді. Национал-социализмнің шарықтауына экономикадағы және қоғамдық өмірдегі дағдарысты құбылыстар, [[Германия]]дағы ұсақ буржуазияның басым бөлігінің аңқаулығы мен фашистік емес, антифашистік қоғамдық күштердің және партиялардың қателігі себеп болды.
Нацистер билікке лаңкестік және жалған заңдылықты әдістермен келді. Сот органдары саяси және нәсілдік тұрғыда ұнамсыз соттардан және прокурорлардан аршылды, "саяси қылмыстары" үшін жаза ауырлатылды. [[1934]] пен [[1944]] жж. аралығында барлығы шамамен 13000 адам өлім жазасына кесіліп, олардың басым көпшілігі орындалды. [[Германия]]да және олар басып алған Еуропа елдерінде [[еврейлер]]ге жала жабудың, шеттетудің, азаматтығынан айырудың, тонаудың және қудалаудың жекелеген кезеңдері [[холокост]]ың алғышарттарын қалыптастырды. [[1942]] ж. 13 [[наурыз]]да "сығандармен қарым-қатынас жасау туралы нұсқау" орнатылғаннан кейін, "еврейлерге қатысты ерекше нұсқауларды" "сығандарға қатысты да қолдану жөнінде" үкімімен 500000- нан 600000-ға дейін цыгандар Освенцимде және екі лагерде газбен уландырылды.
[[1933]] ж. [[Германия]]ның көпшілік антифашистері "[[Гитлер]] соғысқа аттанбақ!" деп мәлімдеді. Алайда, Батыс және Шығыс Еуропаның мемлекет қайраткерлері немқұрайлық танытып, иектерінен ары аса алмай, нацизмді бітімгершілік саясаты арқылы реттеп, дамуын тежеуге болады деп сенді. Нацистердің қасіретті қылмыстарының салдарының ғаламдық ауқымын әлемге көрсеткен, басты әскери қылмыскерлердің үстінен жүргізілген ([[1945]] ж. [[қараша]] - [[1946]] ж. [[қазан]]) [[Нюрнберг процесі]]нің мәні зор болды.
 
<ref>Саяси түсіндірме сөздік. – Алматы, 2007.
ISBN 9965-32-491-3</ref>
 
== Дереккөздер ==
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Нацизм» бетінен алынған