Күн (жұлдыз): Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
1-жол:
[[Сурет:Sun920607.jpg|
'''Күн''' — [[Күн жүйесі|Күн жүйесінің]] орталық денесі, Жерге ең жақын [[жұлдыз]]. Күн – спектрлік класы G2V, абсолют жұлдыздық шамасы +4,83 болатын сары ергежейлі жұлдыз. Ол біздің [[Галактика]] центрінен 9 – 10 кпк қашықтықта орналасқан. Жақын жұлдыздармен салыстырғанда Күн 1,97х10<sup>4</sup> м/с жылдамдықпен [[Геркулес шоқжұлдызы]] бағытында қозғалады; Галактика центрін 230 млн. жылда бір рет айналып шығады. Бүкіл күн жүйесі массасының 99,866%-ы Күнде жинақталған. Жерден Күнге дейінгі орташа қашықтық 1,496x10<sup>11</sup> м.
Күн – қызған газды шар (центріндегі температура 107 К, тығыздығы 105 кг/м<sup>3</sup>). Күн ішінде өндірілетін энергияның орташа мөлшері 1,88x10<sup>–4</sup> Вт/кг. Күннен Жер орбитасы бірде алыстап, бірде жақындауына байланысты Күннің көрінерлік радиусы жыл бойы өзгеріп отырады. Күннің активтілігімен байланысты болатын магнит өрісінің кернеулігі Күн дақтарында 100 кА/м-ге жетуі мүмкін. Күнде өте кең тараған [[элемент]] – [[сутегі]]. Оның атомдарының санынан [[гелий]] атомдарының саны 7 – 8 есе аз, ал қалған өзге элементтердің саны сутек атомдары санынан 1000 есе аз. Күн құрамында басқа элементтерге қарағанда [[оттек]], [[көміртек]], [[азот]], [[магний]], [[кремний]], [[темір]] басымырақ. Күннің тікелей бақылауға келетін сыртқы қабаттары, оның атмосферасын қалыптастырады.
[[
Күннің сәулесі (сәуле шығаруы) түгелдей дерлік Күн атмосферасының төменгі бөлігінен шығады, оны фотосфера деп атайды. Фотосфераның қалыңдығы 100 – 300 км. Фотосферадағы температура сыртқы қабат бағытына қарай төмендейді, шектік мәні 4500 К, орташа тығыздығы 2x10<sup>–4</sup> кг/м<sup>3</sup>. [[Фотосфера]] қойнауындағы энергия сәулемен және сондай-ақ конвекциямен де тасымалданады. Фотосфераның жарықтығы біркелкі емес, түйіршікті (құрылымы гранулалы) болып келеді.
Line 30 ⟶ 31:
Соңғы мәліметтер бойынша Күннің жасы 4 млрд 600 млн жыл болып, ол әлі де 5 млрд жыл жарқырап жануға шыдайды. Оның жарқырауы немесе толық сәуле шығару қуаты осы уақыт аралығында айтарлықтай өзгерген жоқ. Сондықтан күн затының ішкі энергиясының қоры әлі де миллиардтаған жылдарға жетуі тиіс.
Күн
Қазақстан Республикасында Күнді бақылау және зерттеу жұмыстары 1950 жылдардан басталды. 1954 ж. бірінші рет коронографтың көмегімен Күн тәжінің ішінде толқын ұзындығы 5303 және 6374 болатын эмиссиялық сәуле шығару сызықтарының барлығы тіркелді. Осы жылы Үлкен [[Алматы]] көлінің маңында теңіз деңгейінен 3000 м биіктікте Күн стансасы салынды. Бұл бекет үлкенді-кішілі екі жаңа коронографпен, горизонтальды Күн телескопы, [[спектрограф]] және еселік [[фотогелиограф|фотогелиографпен]] жабдықталып, Күн физикасын зерттеуге үлесін қосуда. <ref name=”source1”> “Балалар Энциклопедиясы”, V-том </ref>
Line 45 ⟶ 46:
Күн жүйесінің пайда болуы жөнінде бірнеше гипотезалар бар. Өткен ғасырда осындай гипотезаны И. Кант ұсынды. Бұл гипотезаны П. Лаплас қолдады. Жақын арада ғана В.Фесенков пен О. Шмидтің жаңа гипотезалары пайда болды. Бұл гипотезалардың басқа гипотезалардаң айырмашылығы, оларға сәйкес планеталар бастапқы ыстық компоненттерден емес, суық күйдегі заттардан түзілген. Швед астрофизигі Х. Альвен ұсынып, кейін Ф.Хойл жетілдірген Күн жүйесінің пайда болуы гипотезасының электромагниттік варианты қазіргі таңда кең таралған.
== Күннің қозғалысы мен айналуы ==
Күн өз өсін шамамен 27 күнде бір рет айналады.
Күн газ/плазма шары болғандықтан,
Күн өз өсін айналып қана қоймай құс жолы галактикасін
▲Күн газ/плазма шары болғандықтан, планеталар мен айлар сияқты қатты айналуы қажет емес. Шындығында, Күннің экваторлық аймақтары (24 күн) полярлық аймақтарға (30 күннен көп ) қарағанда тезірек айналады. Бұл "дифференциалды айналудың" көзі күн астрономиясының қазіргі зерттеулерінің саласы болып табылады.
Жершары бір секндта 460 метір жылдамдықпен өз өсін айналса, күнді бір секндта 30 километр жылдамдықпен
▲Күн өз өсін айналып қана қоймай құс жолы галактикасін 225 миллион жылда бір рет айналып шығады, құс жолы галактикасі галактикалар шоғырын айналады, планеталар өз өсін айналумен бірге күнді айналып қозғалыс жасайды, ай да осылармен ұқсас өз өсін айналумен бірге жершарыны айналып қозғалыс жасайды.
▲Жершары бір секндта 460 метір жылдамдықпен өз өсін айналса, күнді бір секндта 30 километр жылдамдықпен айналады, күн болса құс жолы галактикасін бір секндта 220 километр жылдамдықпен айналып қозғалыс жасайды екен.
== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
Line 60 ⟶ 63:
[[Санат:Астрономия]]
[[Санат:Күн|
[[Санат:Сары ергежейлі]]
[[Санат:Жұлдыз]]
| |||