Пайым: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
10-жол:
Бейне дағды, не интуиция секілді пайымдау ойлаудың бір идеядан сабақтас идеяға ауысу тәсілдерінің бірі. Мысалы, пайымдау - бұл пайымды (рационалды) тұлғалардың өзін қоршаған ортаның сенсорлық ақпаратын түсіну жолы; немесе [[себептілік|себеп]], [[себептілік|нәтиже]], [[ақиқат]], [[сандырақ]], жақсылық пен жамандық ұғымдарына қатысты [[идея]]лар секілді абстракт дихотомияларды концептуализациялау құралы. Пайымдау сондай-ақ [[атқару функциясы|атқару шешімі]] делінетін адами қимылды басқару жүйесінің маңызды бөлігі ретінде [[мақсат]], [[сенім]], [[көзқарас]], [[дәстүр]] және [[институт]]тарға сәйкесіп, өзін-өзі саналы түрде өзгерту қабілетімен де тығыз байланысады, сөйтіп [[еркіндік]] және өзі-белгілеу (self-determination) мүмкіндігін іске асырады.<ref>Michel Foucault, "What is Enlightenment?" in ''The Essential Foucault'', eds. Paul Rabinow and Nikolas Rose, New York: The New Press, 2003, 43–57. See also Nikolas Kompridis, "The Idea of a New Beginning: A Romantic Source of Normativity and Freedom," in ''Philosophical Romanticism'', New York: Routledge, 2006, 32–59; [https://dx.doi.org/10.1080/096725500750039282 "So We Need Something Else for Reason to Mean"], ''International Journal of Philosophical Studies'' 8: 3, 271–295.</ref>
Пайымның (reason) дерексіз зат есім ретінде қолдануынан басқа, негіз (reason) бұл [[оқиға]]ны, [[феномен]]ді, немесе [[қылық]]ты (behavior) түсіндіру және негіздеу сынағы.<ref name=mw>[http://www.merriam-webster.com/dictionary/reason Merriam-Webster.com] Merriam-Webster Dictionary definition of reason</ref> Ағылшын тілінде бұл екі мағына бірдей болғанымен, қазақ тілінде Пайым сөзінде бұл екі түрлі мағына бірдей емес, сондықтан қандай сөз қолдану контекстке қарай таңдалады, көбінесе адамның сана қабілеті ретінде "Пайым" (reason) сөзі қолданылса, айырым жағдайда "дәйек", "негіз" (reason) сөзі таңдалуы мүмкін. Пайым (reason) шешімді дәйектейді, табиғи феномендерді түсіндіреді. Сондай-ақ тұлғалық әрекеттің (қимыл) негізі (reason) де қарастырылуы мүмкін, мысалы: "Адамзаттың бұлай істеуімнің қандай негізі (reasom бар?"
Пайым (reason), немесе пайымдау (reasoning) жақсы, немесе керемет негіздерді (reasons) қамтамасыз ету ретінде де сипатталады. Мысалы, моральдық шешімді бағалаған кезде, "моралдылық, бұл өз әрекеті әсер ететін барлық адамның мүддесіне тең және әділ маңыз бере отырып, қайткен күнде адам қылығын пайымның басқаруына тапсыру, яғни негізі толықты істі істеу".<ref>Rachels, James. The Elements of Moral Philosophy, 4th ed. McGraw Hill, 2002</ref>
| |||