Зерде: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

'''Зерде''' ({{lang-en|Consciousness}}) — қарапайым етіп айтқанда, ішкі және сыртқы болмысты сезіну мен аңғару.<ref name="consciousness">{{cite dictionary|title=consciousness|dictionary=Merriam-Webster|access-date=June 4, 2012|url= http://www.merriam-webster.com/dictionary/consciousness}}</ref> Философтар мен ғалымдардың бірнеше [[мыңжыл]]дық анализдеуіне, анықтама беруіне, түсіндіруіне және пікірталас жасауына қарамастан,<ref name="van_Gulick2004">{{cite encyclopedia |author=Robert van Gulick |year=2004 |title=Consciousness |encyclopedia=Stanford Encyclopedia of Philosophy |url=http://plato.stanford.edu/entries/consciousness/|publisher=Metaphysics Research Lab, Stanford University }}</ref> "өміріміздегі ең таныс және ең жұмбақ аспект" ретінде зерденің қасиеті мен мәні баяғыдай сырлы және даулы болып қалуда.<ref>{{cite book |author=Susan Schneider |author2=Max Velmans |year=2008 |chapter=Introduction |editor=Max Velmans |editor2=Susan Schneider |title=The Blackwell Companion to Consciousness |publisher=Wiley |isbn=978-0-470-75145-9|author2-link=Max Velmans}}</ref> Бұл тақырып бойынша жалпы қабылданған жалғыз түсінік "зерденің рас бар екендігі туралы [[интуиция]]" ғана.<ref>{{cite book |author=John Searle |year=2005 |editor=Honderich T |title=The Oxford companion to philosophy |chapter=Consciousness |publisher=Oxford University Press |isbn=978-0-19-926479-7|author-link=John Searle }}</ref> Зерде ретінде тегі нені нақты зерттеп, түсіндіру керек екендігі туралы пікірлер қашан әртүрлі. Кейде ол [[сана]]ның (mind) синонимі болса, ал басқа жағдайда ол сананың бөлігі. Кезінде зерде адамның "ішкі өмірі", [[интроспекция]], жеке [[ойлау]]ы, [[қиял]]ы және [[ерік|еркі]] делінді.<ref name="JJ3">{{cite book |last=Jaynes |first=Julian |author-link=Julian Jaynes |title=The Origin of Consciousness in the Breakdown of the Bicameral Mind |publisher=Houghton Mifflin |orig-year=1976 |year=2000 |isbn=0-618-05707-2 |url=http://s-f-walker.org.uk/pubsebooks/pdfs/Julian_Jaynes_The_Origin_of_Consciousness.pdf |access-date=2019-10-16 |archive-date=2019-08-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190807100304/http://s-f-walker.org.uk/pubsebooks/pdfs/Julian_Jaynes_The_Origin_of_Consciousness.pdf |url-status=dead }}</ref> Қазір ол көбінесе [[таным]], [[тәжірибе]], [[сезу]] (feeling) немесе [[түйсіну]] түрлерін қамтиды. Ол сондай-ақ тұрақты және өзгергіш күйдегі [[аңғару]]ды, [[метатаным|аңғаруды аңғару]]ды және [[өзінМенді аңғару]]ды білдіреді.<ref name="Rochat 2003 717–731">{{cite journal|last=Rochat|first=Philippe|title=Five levels of self-awareness as they unfold early in life|journal=Consciousness and Cognition|year=2003|volume=12|issue=4|pages=717–731|url=http://psychology.emory.edu/cognition/rochat/Five%20levels%20.pdf|doi=10.1016/s1053-8100(03)00081-3|pmid=14656513|s2cid=10241157}}</ref><ref name="Guertin 2019 406-412">{{cite journal|author=P.A. Guertin|title=A novel concept introducing the idea of continuously changing levels of consciousness|journal=Journal of Consciousness Exploration & Research|year=2019|volume=10|issue=6|pages=406–412|url=https://jcer.com/index.php/jcj/article/view/829/825}}</ref> Зерденің түрлі деңгейлері мен тәртіптері бар,<ref name=Carruthers2011>{{cite web|author1=Peter Carruthers|title=Higher-Order Theories of Consciousness|url=http://plato.stanford.edu/entries/consciousness-higher/|website=Stanford Encyclopedia of Philosophy|access-date=31 August 2014|date=15 Aug 2011}}</ref> яғни әртүрлі зерделер болуы мүмкін, немесе түрлі ерекшеліктері бар бір ғана зерде болуы мүмкін.<ref name=Antony2001>{{cite journal |author=Michael V. Antony |title=Is ''consciousness'' ambiguous? |journal=Journal of Consciousness Studies |volume=8 |year=2001 |pages=19–44}}</ref> Бұлардан басқа мәселелер ретінде мысалы "тек адам ғана зерделі ме, әлде барлық жануарлар, тіпті бүкіл ғалам зерделі ме?" - деген [[метафизика]]лық сұрақты айтуға болады. Бірақ зерттеулер, түсіндірулер және болжамдар аясы тегі дұрыс сұрақтар қойылып жатыр ма деген күмән да туғызады.<ref name=Hacker2012>{{cite journal |author-link= Peter Hacker |last= Hacker |first= P.M.S. |url= http://info.sjc.ox.ac.uk/scr/hacker/docs/ConsciousnessAChallenge.pdf |title= The Sad and Sorry History of Consciousness: being, among other things, a challenge to the "consciousness-studies community" |journal= Royal Institute of Philosophy | volume=supplementary volume 70 |date= 2012 }}</ref>