Байкөл: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ
26-жол:
'''Байкөл''' ({{lang-yen|bay köl}} — ''бай көл''; кейде '''Байкал''' дейді) — [[Шығыс Сібір]]дің оңтүстігіндегі әлемдегі ең терең көл және ең ірі тұщы судың табиғи сутоғаны болып табылады. Көл іші мен жағалауы өте бай флора мен фаунасымен ерекшеленеді. Жергілікті тұрғындар тарихи көлді «теңіз» деп атайды.
 
Байкал — [[Шығыс]] Сібірдің оңтүстігіндегі тұщы [[көл]]. [[Теңіз]] деңгейінен 456 м биіктіктегі тауаралық тектоникты ойыста орналасқан. Дүние жүзіндегі аса ірі көлдің қатарына жатады. [[Аудан|Ауданы]] 31,5 мың км2, суының [[көлем|көлемі]] 23,6 мың км3. Ұзындығы 636 км, ені орта есеппен 48 км. Байкал — жер бетіндегі ең терең көл (1620 м), орташа тереңд. 730 м. Көлде дүние жүзіндегі тұщы су қорының (мұздықтарды есептемегенде) 20%-і шоғырланған. Жағасы аз тілімделген. Геофизикалық[[Геофизика]]лық зерттеулер көл суының астында 6000 метрге жететін шөгінді қабаттың жатқанын көрсетті. Ірі шығанақтары[[шығанақ]]тары[[Баргузин]], [[Чыркуй]], [[Провал]], ірі түбегі — [[Әулие Тұмсық]]. Көлде 27 арал бар, ең үлкені—Ольхон (730 км2). Көлге 336 өзен құяды. Олардың ірілері: [[Селенга]], [[Баргузин]], Жоғ. [[Ангара]], [[Турка]], т.б. Бір ғана Ангара өз. ағып шығады. Б-ға құйылатын судың 50%-і Селенга өз-нен келеді. Ең биік су деңгейі тамыз — қыркүйек, ал ең төмен деңгейі наурыз — сәуір айларында байқалады. Судың беткі қабатының температурасы тамыз айында 9 — 12ӘС-қа дейін көтеріледі. Желтоқсанның соңы мен қаңтардың басында суы қатады, мамырда мұзы ериді. Мұздың қалыңд. 70 — 115 см-ге дейін барады. Суы өте мөлдір (40 м тереңдіктен көл түбін көруге болады), әрі оттегіне бай. Байкалда жануарлардың 1800, өсімдіктің 600 түрі кездеседі. Жануарлардың 82%-і эндемиктер (байкал итбалығы, тірі туатын голомянка балығы, байкал түркесі, т.б.). Кәсіптік маңызы бар омул, хариус, т.б. балықтар ауланады. Байкал, Усть-Баргузин, Нижнеангарск порттары аралығында кеме қатынайды. Көл төңірегінде туризм жақсы дамыған. Байкалдың солтүстік-шығыс бөлігі Баргузин қорығының құрамына енеді. <ref> Қазақ энциклопедиясы, 2 том; </ref>
 
==Пайдаланылған әдебиет==
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Байкөл» бетінен алынған