Нильс Бор: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
ш Нұрлан Рахымжанов Бор Нильс бетін Нильс Бор деген айдатқыш үстіне жылжытты
Өңдеу түйіні жоқ
1-жол:
{{Ғалым|Есімі=Нильс Бор|Ғылыми аясы=[[Теориялық физика]]|Қолтаңбасы=Niels Bohr Signature.svg|Марапаттары={{{!}} style="background:transparent"
[[Сурет:Niels Bohr.jpg|thumb|alt=A.|left|Нильс Бор]]
{{!}} {{Нобель сыйлығы|1922}} [[Физика саласындағы Нобель сыйлығы]] ([[1922 жыл|1922.ж]])
'''Нильс Хенрик Давид Бор''', {{lang-da|Niels Henrik David Bohr}} (7.10.1885, Дания, Копенгаген — 18.11.1962, сонда) — даниялық ғалым, қазіргі заманғы физиканың негізін салушылардың бірі, [[Дания]] корольдік қоғамының мүшесі (1917) және 1919 жылдан оның президенті.
{{!}}}
Хьюз Медалі (1921.ж)<br/>
Маттеуччи Медалі (1923.ж)<br/>
Франклин Медалі (1926.ж)<br/>
Корольдік қоғамның шетелдік мүшесі (1926.ж)<br/>
Макс Планк Медалі (1930.ж)<br/>
Дәріс оқығаны үшін Фарадей сыйлығы (1930.ж)<br/>
Копли Медалі (1938.ж)<br/>
Піл Ордені (1947.ж)<br/>
Әлем үшін атомдар сыйлығы (1957.ж)<br/>
Соннинг Сыйлығы (1957.ж)<br/>|Несімен белгілі=Қазіргі физиканы жасаушылардың бірі,<br/>
Бор Магнетоны, Бор қағидалары, Бор радиусы, Бор мен Эйнштейннің пікірталасы, Бор-Крамерс-Слейтер Теориясы, Бор-Ван Леувен Теоремасы, Ескі кванттық теория, Толықтыру принципі, Копенгагеннің интерпретациясы.|Атақты шәкірттері=Хендрик Крамерс, Ишрат Хуссейн Усмани, Лев Ландау|Ғылыми жетекші=Кристиан Кристиансен, Джозеф Джон Томсон, Эрнест Резерфорд|Жұмыс орны=Копенгаген университеті<br/>
Тринити-колледж (Кембридж)<br/>
[[Виктория Манчестер университеті]]<br/>|Альма-матер=Копенгаген университеті|Азаматтығы={{DEN}}|Шынайы есімі={{lang-da|Niels Bohr}}|Қайтыс болған жері=[[Копенгаген]], [[Дания]]|Туған жері=[[Копенгаген]], [[Дания]]|Қайтыс болған күні=18.11.1962|Туған күні=07.10.1885|Сурет тақырыбы=1922.ж|Сурет ені=230px|Суреті=Niels Bohr.jpg|Commons=Niels Bohr}}
 
'''Нильс Хенрик Давид Бор''', ({{lang-da|Niels Henrik David Bohr}}; ([[7.10.1885, Дания,қазан]] Копенгаген[[1885 жыл]] – [[18.11. қараша]] [[1962, сондажыл]]) — даниялық ғалым, қазіргі заманғы физиканың негізін салушылардың бірі, [[Дания]] корольдік қоғамының мүшесі (1917) және 1919 жылдан оның президенті.
* Копенгаген университетін бітірген (1908).
* 1911 — 12 ж Кембриджде Дж. Дж. Томсонмен, 1912 — 13 ж Манчестерде Э. Резерфордпен бірге ғыл.-зерт. жұмыстарын жүргізді.
Line 6 ⟶ 22:
* 1920 жылдан өмірінің соңына дейін Копенгагендегі Теориялық физика ин-тын (қазіргі Нильс Бор ин-ты) басқарды.
[[Сурет:Niels Bohr Albert Einstein2 by Ehrenfest.jpg|thumb|alt=A.|Нильс Бор мен [[Альберт Эйнштейн]]]]*1943 ж Данияға фашистердің жаулап алу қатері төнгенде, ол АҚШ-қа кетуге мәжбүр болды. АҚШ-та алғашқы атом бомбасын жасауға қатысты, кейін оны шығаруға қарсы шықты. Соғыс аяқталған соң Данияға қайта оралды.
 
<br />
Бор — атомның алғашқы кванттық теориясын жасаушы, кванттық механиканың негізін қалаушылардың бірі. Ол Бор қағидалары (постулаттары) деп аталған тұжырымдар негізінде атомның орнықтылығын және сутек тәрізді атомдардың спектрлік заңдылықтарын түсіндірді. Бор теориясы бойынша атомның орнықты (стационар) күйдегі энергиясының үзілісті (дискретті) мәндерге ие болатындығы алынғанымен, электрон шеңбер не эллипс тәрізді орбита бойымен қозғалатын классикалық бөлшек ретінде қарастырылады.

Бұл теорияда Л. де Бройль ашқан микробөлшектердің толқындық қасиеті ескерілмейді. [[Атом]] құрылысының және оның ішінде өтетін түрлі процестердің толық теориясы кванттық механика заңдары ашылған соң ғана жасалды. Бор 1923 ж классикалық және кванттық ұғымдар арасындағы сәйкестік принципін ашты. Сол жылы өзі жасаған атом моделі негізінде, алғаш рет Д.И.Дмитрий [[Менделеев]]тіңМенделеевтің элементтердің периодтық жүйесіне ғыл. түсініктеме берді. 1927 ж микродүниенің ең маңызды принциптерінің бірі толықтырғыштық принципін тұжырымдады. Мұның философия ғылымы үшін маңызы зор болды.

Ол құранды ядро теориясының авторы (1936). 1939 ж американ физигі Дж. [[Уилермен]] бірге ядроның бөліну механизмін түсіндірді. Уран ядросының өздігінен бөлінуін болжады. Бjh 20 ғfcshдыңғасырдың 40 50-жылдары негізінен, элементар бөлшектердің белгілі бір ортамен әсерлесу мәселесін зерттеді. Ол дүние жүзі физиктерінің (Ф.[[Блох]], О.[[Бор]], В.[[Вайскопф]], Х.[[Казимир]], О.Клейн, Х.Крамерс, Л.Д.Ландау, Л.[[Розенфельд]], Дж.Уилер, т.б.) үлкен мектебін ұйымдастырды, олардың арасындағы ғыл. шығармашылық байланысты дамытты.

Бор — [[Нобель сыйлығының лауреаты]] (1922), дүние жүзіндегі 20-дан астам [[ғылым академиясы]]ның, оның ішінде КСРО ғылым академиясының (1929) құрметті мүшесі.
 
== Өмірбаяны ==
Нильс Бор (Bohr) 1885 жылы жетінші қазанда Данияның [[Копенгаген]] қаласында туған. [[Копенгаген университеті]]н (1908) бітірген соң 1911 – 12 жылдары [[Кембридж университеті|Кембриджде]] физик [[Джозеф Томсонмен]], 1912 – 13 жылдары [[Манчестер]]де [[Эрнест Резерфорд]]пен бірге ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізді. 1916 жылдан Копенгаген университетінің профессоры. 1920 жылдан өмірінің соңына дейін Копенгагендегі Теориялық физика институтын (''қазіргі Нильс Бор институты'') басқарды. 1943 жылы Данияға фашистердің жаулап алу қатері төнгенде, ол АҚШ-қа кетуге мәжбүр болды. АҚШ-та алғашқы атом бомбасын жасауға қатысты, кейін оны шығаруға қарсы шықты.

Соғыс аяқталған соң Данияға қайта оралды. Бор – атомның алғашқы [[кванттық теория]]сын жасаушы, кванттық механиканың негізін қалаушылардың бірі. Ол [[Бор қағидалары]] (''постулаттары'') деп аталған тұжырымдар негізінде атомның орнықтылығын және сутек тәрізді атомдардың спектрлік заңдылықтарын түсіндірді. Бор теориясы бойынша атомның орнықты (''стационар'') күйдегі энергиясының үзілісті (''дискретті'') мәндерге ие болатындығы алынғанымен, электрон шеңбер не эллипс тәрізді орбита бойымен қозғалатын классикалық бөлшек ретінде қарастырылады.

Бұл теорияда [[Луи де Бройль]] ашқан микробөлшектердің толқындық қасиеті ескерілмейді. Атом құрылысының және оның ішінде өтетін түрлі процестердің толық теориясы [[кванттық механика]] заңдары ашылған соң ғана жасалды. Бор 1923 жылы классикалық және кванттық ұғымдар арасындағы сәйкестік принципін ашты. Сол жылы өзі жасаған атом моделі негізінде, алғаш рет [[Дмитрий Менделеев]]тің элементтердің периодтық жүйесіне ғылыми түсініктеме берді. 1927 жылы микродүниенің ең маңызды принциптерінің бірі – толықтырғыштық принципін тұжырымдады. Мұның философия ғылымы үшін маңызы зор болды. Ол құранды ядро теориясының авторы (1936). [[Сурет:Дом, где родился Бор.jpg|thumb|left|300px|Копенгагендегі Бордың туған үйі]]1939 жылы американ физигі [[Джон Уилер]]мен бірге ядроның бөліну механизмін түсіндірді. [[Уран]] ядросының өздігінен бөлінуін болжады. Бор 20 ғасырдың 40 – 50-жылдары негізінен, элементар бөлшектердің белгілі бір ортамен әсерлесу мәселесін зерттеді. Ол дүние жүзі физиктерінің ([[Феликс Блох, Оге Бор, Виктор Вайскопф, Лев Ландау]], т.б.) үлкен мектебін ұйымдастырды, олардың арасындағы ғылыми шығармашылық байланысты дамытты. Бор – [[Нобель сыйлығы]]ның лауреаты (1922), дүниежүзіндегі жиырмадан астам Ғылым академияларының, оның ішінде бұрынғы КСРО Ғылым академиясының да (1929) құрметті мүшесі. Ғалым Нильс Бор 1962 жылы 18 қарашада Копенгаген қаласында дүние салды.
 
== Бор қағидалары ==
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Нильс_Бор» бетінен алынған