Жеміс: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ
Өңдеу түйіні жоқ
1-жол:
[[File:La Boqueria.JPG|thumb|300px|[[Барселона|Барселонадағы]] [[Бокерия]] базарынының жемістері]]
'''Жеміс''' (лат. fructus) — жабық тұқымды [[өсімдік]]тер [[өнім]]і. Жеміс [[ұрық]]танған аналықтан дамиды, бірақ көптеген өсімдіктерде басқа бөліктерінен де ([[гүл кіндігі]], [[гүл серігі]], т.б.) дамиды. Аналықтан дамыған жемісті '''нағыз жеміс''', ал басқа бөліктерінен дамыған жемісті '''жалған жеміс''' деп атайды. Жеміс [[тұқым]]нан және [[жемісқап]]тан тұрады. Жемісқаптың ішінде бір немесе бірнеше тұқым болады, партеногенездік жолмен дамыған жеміс тұқымсыз болады. Өсімдік түріне байланысты жемістің пішіні, көлемі, түсі әр түрлі болады. Жеміс '''құрғақ жеміс''' және '''шырынды жұмсақ жеміс''' деп бөлінеді. Құрғақ жемістің көп тұқымды қақырап ашылатын (бұршақ, бұршаққын, т.б.) және бір тұқымды, қақырап ашылмайтын ([[жаңғақ]], [[жаңғақша]], [[тұқымша]], дәнек) түрі бар. Шырынды жемісті көп тұқымды ([[жидек]], [[асқабақ]], алма, т.б.) және бір тұқымды (сүйекті жеміс) деп бөледі. Жемісқаптың сыртқы қабаты (экзокарпий) жылтыр (шие, алма), балауызды (жүзім, алхоры, шомыр), түкті (шабдалы), жұмсақ ([[өрік]]), қыртысты (тұшала), қалың (лимон, апельсин), қатты (жаңғақ) болады. Шырынды жемістерде экзокарпий қабатынан кейін қант, май жиналатын жұмсақ мезокарпий (өрік, шие, т.б.) қабаты түзіледі. жемістің ең ішкі қабаты (эндокарпий) кейбір өсімдіктерде қатайып, сүйектеніп кетеді (алхоры, т.б.), кейбіреуінде жұмсақ шырынды (лимон, апельсин) немесе үлпекке (бұршақ тұқымдасы) айналады. [[Экзокарпий]] мен [[мезокарпий]] клеткаларында [[хлорофилл]] болғандықтан, пісіп-жетілу кезінде жемістің клетка шырынында антоциан пигментінің көбеюіне және хлоропластың хромопласқа айналуына байланысты түсі өзгереді. Бір гүлдегі бірнеше аналықтан ([[таңқурай]], [[қара бүлдірген]], т.б.) пайда болған жемісті күрделі жеміс деп атайды. Бұл жағдайда күрделі жеміс түзетін әр жеміс аналықтан дамиды. Гүл шоғырындағы жеке гүлден дамыған жемістерді шоқ жемістер (мыс.мысалы, [[жүзім]]) дейді. Өсімдіктердің піскен жемістері мен тұқымы жел ([[анемохория]]), су ([[гидрохория]]), жануарлар ([[зоохория]]) және адам ([[антропохория]]) арқылы таралады. Құрамында [[белок]], [[май]], көмірсу [[витаминдервитамин|витаминдері]]і көп болғандықтан жеміс тағамға, мал азығына, т.б. пайдаланылады. Көптеген жемістен дәрі, бояу алынады. Улы және арам шөптердің жемістері зиянды болады.
<ref> [[Қазақ энциклопедиясы]],3 том</ref>
==Пайдаланылған әдебиеттер==
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Жеміс» бетінен алынған