Жалайыр: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Тарихи деректерге сүйенген Тег: Mobile edit Mobile web edit |
Өңдеу түйіні жоқ Тег: VisualEditor Mobile edit Mobile web edit |
||
1-жол:
[[Сурет:jalaiyr.jpg|thumb|250px|right]]'''Жалайыр''' — қазақ халқын құраған тайпалардың бірі. Шежіре бойынша, [[Ұлы жүз]] құрамына, [[Үйсін]] құрамына кіреді. Жалайыр тайпасы [[Шыңғысхан]] әскерінде болған. Шыңғысхан
Жалайырдың шын аты ''Қабылан'' екен. Аңыз бойынша, жабайы құланның жалын айырып, содан жалайыр атанған. Жалайыр сырманақ, шуманақ, бірманақ болып үшке бөлінеді. ''Шуманақтан — андас, мырза, қарашапан, орақты, ақбұйым, қалпе, сыпатай'' аталары тарайды. Сырманақтан: арықтыным-байшегір, балғалы, қайшылы, күшік тарайды. Бірманақтан тек сиыршы (байбөген) тарайды. Кейбір шежірелерде бірманақтың аты аталмай, сиыршыны сырманаққа жатқызады. Осыдан келіп он екі ата жалайыр атанған. Сырманақ, шуманақ атаулары [[Сыр]] мен [[Шу]] өзендерінің бойын жайлағандықтан шыққан делінеді. Ал бірманақ жеке-дара, жалғыз дегенді білдіреді. Кейбір шежірелерде жалайырдан шыққан, бір атадан тараған арықтыным-байшегірді екі атаға бөліп, ''он үш ата жалайыр'' деп аталады. Аңыз бойынша, қазіргі [[Қызылорда облысы]]ндағы [[Шиелі (Қызылорда облысы)|Шиелі]] ауылына таяу жердегі ''Оқшы ата'' (Мерген ата) қорымы жалайырға кіретін орақтының арғы атасы Орақ батырдың лақап аты екен. Кейінгі ұрпақтары оны әулие санап, атын тура атамаған көрінеді.11 ғасырда бұл топ Цзубу одағының құрамында Хэрлэннің төменгі сағасында қидан, шүршіттермен қанаттас тұрды. 9 ғасырдан бастап жалайырлар он рулы “жат жалайыр” тайпасы атанып кетті. Олар: жат, тоқырауын, кунк сауыт, құмсауыт, урьяат (Рашид әд-Дин “ұят” деп көрсеткен), нилқан, құрқын, тулангит (төлеңгіт), тури (төре) және шаңқұт деп аталады.
| |||