Ингуштар: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
нақтылау |
толықтыру |
||
1-жол:
'''Ингуштар''' (өзд. атауы – ''галгай'') немесе '''инғұштар''' – [[Ресей Федерациясы]] құрамындағы [[Ингушетия|Ингуш Республикасы]]ның байырғы халқы.
== Халқы ==
7-жол:
Б.з. І ғасырында ежелгі грек географы [[Страбон]] өз еңбегінде солтүстік қапқаздық «гаргарейлер» деген халықты көрсетеді. Бұл ингуштердің өз тіліндегі атауы «галгаи» сөзіне ұқсас болғандықтан ғалымдар аталған халықтың тарихы сол кезеңнен бастау алады деп топшылап жүр.
Ерте кезде ингуштар жеке-дара рулық-тайпалық топ болып, таулы, үстіртті өңірді қоныстанып келген. Джерах, ореппин (кистин), галгай, цорин және мецкаль деген бірлестіктер атаулары тарихтан белгілі. Ингуштардың жазыққа қоныстануы 16 – 17 ғасырлардан басталып, әсіресе 19 ғасырдың 30 – 60-жылдары кең өріс алды. Жазықтағы алғашқы қоныстары – Тар аңғарындағы Ангуш ауылы. 1924 жылы Ресей Федерациясы құрамында Ингуш автономиялық облысы құрылды. 1934 жылы ингуштарды өздеріне тілі мен мәдениеті жағынан туыстас шешендермен біріктіріп, Шешен-Ингуш автономиялық республикасы құрылды. Алайда 1944 жылы шешен мен ингуш халықтарының конституциялық құқығы бұзылып, Қазақстанға жер аударылды. Тек 1957 жылы ғана автономиялық республика қайта қалпына келтіріліп, шешендер мен ингуштар өз отанына қайтарылды. Қазіргі Ингушетия – Ресей Федерациясы құрамындағы дербес республика.
[[Сурет:Ингушка в традиционном костюме. Фотограф Д. А. Никитин. 1881 г.jpg|thumb|right|Ұлттық киім киген ингуш әйелі]]▼
== Тілі мен діні ==
Өз тіліндегі атауы Ингуш, галгаи
27-жол:
== Мәдениеті ==
▲[[Сурет:Ингушка в традиционном костюме. Фотограф Д. А. Никитин. 1881 г.jpg|thumb|right|Ұлттық киім киген ингуш әйелі]]
Ингуштардың ұлттық киімі шешен, осетин халықтарының киіміне ұқсас. Ерлер басына черкес киеді. Әйелдер кең етекті ұзын көйлек киіп, орамал тартады. Ұлттық тағамдары – ұннан жасалған өнімдер, ет пен сүт, көкөніс, жеміс. Ингуштардың бай фольклоры бар. Ингуш халқы ауыз әдебиетіне, эпостық жырларға өте бай. Сондай-ақ, ән мен би өнері де өте жоғары деңгейде дамыған. Қазақстанда Ингуш ұлттық-мәдени орталығы жұмыс істейді. Ұлттық музыкалық ансамбльдері, т.б. өнер ұжымдары бар.<ref>«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, IV том</ref>
== Қазақстандағы ингуштар ==
1943 жылдың қазан-қараша айларында Кеңес өкіметі мен Қызыл Армияға қарсы террористік әрекеттер ұйымдастырмақ болды деген айып тағылып, осыған орай ингуштар Қазақстанға 1944 жылдың ақпан айынан бастап күштеп көшірілді. Қазақстанда 15 мыңнан астам ингуштар тұрады (2013).
== Дереккөздер ==
| |||